Sezgisel Beslenme Kavramı Tehlikeli Bir Efsane Mi?

Fotoğraf: Neil Kirk

İki hafta boyunca, felsefesi “neyi ne kadar yiyeceğine karar vermek için vücudunu dinlemek” olan sezgisel yeme alıştırması yapmaya çalıştım. Bu süreçte vücudumu her duymaya çalıştığımda, beynimin sözde isteklerimi sorguladığını, bana ne yapabileceğimi, yapamayacağımı ve yapmamam gerektiğini söylediğini duydum.

"Buzdolabında kullanılması gereken bir kabak var." "Dhal yapmak için zamanın yok." "Bademli kruvasana mı ihtiyacın var yoksa sadece bir tane istiyor musun?" gibi düşünceler beynimi kurcalıyor. Benim için pişirilecek sınırlı sayıda yemek sunulan bir restoranda bile kendimi her zamanki gibi çelişkili buluyorum: Sezgime göre yemeye karar vermeden önce gerçekten ne istediğimi ayırt edemiyorum.

Ne kadar zor olabilir? Önce ızgara hake, sonra sıcak mercimek salatası yediğimi hayal etmeye çalışırken kendime soruyorum. Ne de olsa, bir şeyden daha az veya diğerinden daha fazla yemek yemeniz sezgisel yeme talepleri gibi değil. Jennifer Lawrence'tan arkadaşım Lauren'a kadar herkesin tercih ettiği bu yeme rejiminde tek kural, hiçbirinin olmaması. Ne istersen ve ne zaman istersen onu yiyorsun.

Britanya'da kadınların yaklaşık yüzde 65'inin ve erkeklerin yüzde 44'ünün her yıl kilo vermeye çalıştığını gören ve diyet endüstrisi için 2 milyar sterlinin üzerinde gelir sağlayan diyet kültürüne doğrudan bir yanıt niteliğinde aslında bu kavram. Kilo verme üzerine kurulu diyetler işe yaramıyor ve bunu destekleyecek kanıtlar mevcut.

En ünlülerinden 2007 UCLA raporu, 31 uzun vadeli çalışmayı analiz etti ve insanların çoğunluğunun tüm kiloları ve daha fazlasını geri aldığını ortaya koydu. Raporun yazarı Traci Mann, "Diyetler, insanların çoğunluğu için sürekli kilo kaybına veya sağlık yararlarına yol açmaz." açıklamasında bulundu. Yine de gerçek asla basit değildir. Tüm yiyeceklere erişebildiğimiz, yemek tarifleri ve tarif programlarının her yerde olduğu, beslenme önerilerinin sonsuz çelişkili olduğu bir dünyada yaşadığımızda yeme alışkanlıkları da pek basit sayılmaz. En ucuz ve en kolay bulunabilen yiyecekler hala rafine karbonhidratlar.

Bir yemek yazarı olan Heidi, "Sürekli olarak yemek reklamları bombardımanına tutulduğumuzda, vücudunuzun gerçekte neyi arzuladığını bilmek zor." diyor. Bilimsel olarak ifade etmek gerekirse, obezite ve gıda bağımlılığı konusunda uzmanlaşmış klinik sağlık psikoloğu Jen Unwin, “Artık tokluk ve açlık için geri bildirim mekanizmalarının düzgün çalışabileceği avcı toplayıcı atalarımızın doğal ortamında değiliz.” diyor. "İştahımızı ve beynimizi alt üst eden çılgın bir yemek ortamında yaşıyoruz. Rafine karbonhidratlarla ilgili sorun, çikolata ve cipslerdeki şekerin yanı sıra beyaz dilimlenmiş ekmek ve tahıllı barların yüksek derecede bağımlılık yapabilmeleri ve bazı insanları diğerlerinden daha fazla etkileyebilmeleridir. Çörek gibi bir şey yediğimizde, dopamin ve serotonini yüksek alıyoruz. Bu yüzden böyle yiyeceklerle karşılaştığımızda, onları yemeden önce bir dopamin reaksiyonu alıyoruz. Daha iyi hissetmek istediğimizde ise onları arzuluyoruz.”

Gazeteci ve kâr amacı gütmeyen Nutrition Science Initiative'in kurucu ortağı Gary Taubes için, insanlara sezgisel olarak yemelerini tavsiye etmek, ölçülü yemeleri gerektiğini söylemenin bir başka çeşidi. “Bu, zayıf olmalarının sebebinin ölçülü yemek yemeleri ve egzersiz yapmaları olduğunu düşünen zayıf insanların bir tavsiyesi gibi.” diyor. Aslında, 20 yılını ve dört özenle araştırılmış kitabını bu konuya adamış olan Taubes'e göre, aşırı kilolu insanlara basitçe yapılan "daha az ye ve daha fazla hareket et" şeklindeki geleneksel bilgelik, ne yazık ki yanlış yönlendiriliyor. “Bu genetiktir ve bunu kontrol edebilmelerinin tek yolu karbonhidratlardan kaçınmaktır.” diye devam ediyor. “Obezite, oburluk değil, hormon regülasyonu bozukluğudur. Yağ birikimi öncelikle insülin hormonu tarafından düzenlenir ve insülin seviyelerini en aza indirmesi gereken insanlardan biriyseniz, düşük karbonhidratlı bir diyet işe yarayan tek şeydir.”

Bunun arkasındaki bilim, merak uyandırıcı olduğu kadar karmaşık. Yine de keşfetmeye hevesli olduğum şey, sezgisel yemeyle ilgisi. Taubes'in dediği gibi, bazı insanlar için sorun rafine karbonhidratlarsa, o zaman sezgisel beslenme, gıda alerjisi olan insanlar için olduğu kadar onlar için de faydalı. Taubes, “Fizyolojik problemler için psikolojik tedavileri” teşvik etme konusunda çok dikkatli olmamız gerektiğine de dikkat çekiyor.

Sezgisel yeme şekliyle ilgilenen ve The F*** It Diet yazarı Caroline Dooner'a göre ise sezgisel yeme programına başlamanın en iyi yolu, vücudunuza daha fazla kalori ve karbonhidrat vermek. “Vücudunuz fiziksel olarak daha fazla beslenmeye başladığında, isteklerinizin ve sezgilerinizin nüanslarını dinlemek yavaş yavaş daha kolay hale gelir.” diye açıklıyor bu durumu. Bu nedenle, düzensiz yeme açısından, sezgisel yeme şekli bir anlam ifade ediyor. En azından, aşermelerin zorunlu olarak olumsuz olduğu varsayımına karşı çıktığı için.

Ne bir antropolog ne de bir diyetisyen olan aşçılık yazarı Ed Smith, “Yemek medyasındaki mesajların çoğu, 'şu anda pişirmen gereken şey bu' yaklaşımını benimsiyor gibi görünüyor. Mesela 'bu mutfağı deneyin', 'artıklarınızı kullanın', 'bu şef gibi pişir', 'mevsimsel olarak yemek ye' gibi şeyler yazılıyor. Bunların hepsine evet ama aynı zamanda, ne kadar da akıl almaz. Çünkü çok fazla seçenek var.” diyor.

Sezgisel yeme hayranı olan her arkadaşıma karşın, garip saatler çalıştıkları, düzensiz gelirleri veya beslenme gereksinimleri olduğu için ilkelerini takip edemeyen arkadaşlarım var. Bu da yiyecekleri sezgisel olarak değil beyinsel olarak düşünmeleri gerektiği anlamına geliyor. Heidi de benim gibi yaşamak için yiyor, ama aynı zamanda ilaç da alıyor. Yani iş için yemek yemediğinde çok katı olması gerekiyor. “Aşermeyle korkunç bir ilişkim var” diye de ekliyor. "Sezgisel yeme teoride kulağa harika geliyor ama bir bardak daha Ben ve Jerry's yemem gerektiğini söylediğinde vücudumun bana yalan söylediğini hissediyorum."

Benim biraz sert sayılabilecek sonucum ise özet olarak şu; eğer doğru kişiyseniz, kendiniz için doğru kilodaysanız, bütçeniz uygunsa, sezgisel beslenmek harika. Ama değilseniz, kişinin sezgisini takip etme mücadelesi, kendinizi cezalandırmak için kolayca başka bir neden haline gelebilir. Makul olduğu kadar hayatınıza uygulayın ancak şunu da unutmayın: Bu bir oyun değil.