Sanal Gerçeklik Evsizlerin Çaresi Olur Mu?

Bazıları, “en büyük hayalin ne” sorusuna, “uçmak” diye yanıt verir.

İnsanlık tarihi kadar eski bu hayal hepimize ulaşılmaz gelir, ne de olsa uçmak imkansızdır.

Daha doğrusu, imkansızdı.

Ben, kuş oldum, uçtum.

Gökdelenlerle dolu bir şehrin üstünde üç dakika boyunca kanat çırparak süzüldüm.

Nasıl bir his derseniz, rüyanızda uçmuşsunuzdur mutlaka, ona çok benziyor.

Rüzgar yüzünüzü hafifçe okşuyor, kanatlarınızın hareketi yönünüzü değiştiriyor.

Bütün bunlar, kafanıza taktığınız bir VR yani sanal gerçeklik başlığı sayesinde oluyor.

San Jose The Tech Museum of Innovation’da, Zürih Üniversitesinde 2013’te bir tasarım projesi olarak doğan Birdly ile gökdelenlerin arasında kuş gibi süzülüyorum.

VR konusu çok kapsamlı.

Teknolojisi, tasarımı, tarihçesi, kullanım alanları… Her biri üzerine uzun uzun düşünmek, fikir yürütmek, konuşmak mümkün.

Çok yeni gibi görünse de aslında tarihi bir hayli geriye gidiyor. Bilimkurgu edebiyatında 150 yıl önce yazılmış, ilk uygulamaları 1950’lerde yapılmış. Merak edenler için, Wikipedia’da detaylarıyla mevcut.

Öte yandan önümüzdeki günlerde hayatımızda çok daha fazla yer alacağı kesin. Dünyada yaklaşık iki milyar kişi aktif olarak Facebook kullanıyor ve VR Facebook’un en öncelikli konusu olarak biliniyor.

Şimdi size anlatacağım hikaye ise, bana bunların hepsinden daha ilginç geliyor.

Stanford Üniversitesi İletişim Fakültesi profesörü Jeremy Bailenson tarafından kurulan Virtual Human Interaction Lab (VHIL) VR’ın insan davranışları üzerindeki etkisini araştıran bir laboratuvar.

Geçtiğimiz günlerde burayı görmek için web sitesindeki randevu formunu doldurdum, şansım yaver gitti ve hemen ertesi sabah için davet aldım.

Gittiğimde, benimle birlikte toplam beş kişinin beklediğini gördüm.

Talep çok olduğu için ziyaretçileri grup halinde kabul ettiklerini ve sunumu topluca yaptıklarını böylece öğrenmiş oldum.

Laboratuvarı anlattıktan sonra hepimize bir VR denemesi yaptırdılar.

Hepsi ilginçti ama biri özellikle dikkatimi çekti.

Evsiz kalmak, sokakta yaşamak nasıl bir duygu? Bunu evsiz kalmadan da hissedebilir miyiz? Bilimsel araştırmalar sanal gerçeklikliğin bunu sağlayacağını söylüyor. (Stanford Visual Human Interaction Lab’e teşekkürler)

Senaryo şu: VR başlığını taktığınızda evini kaybetmek üzere olan bir kişinin kimliğine bürünüyorsunuz.

Kiranızı ödeyebilmek için önce eşyalarınızı satıyorsunuz ancak bir süre sonra sıfırı tüketiyorsunuz ve kendinizi kapının önünde buluyorsunuz.

Artık “homeless”sınız, yani evsiz.

Şehir içi otobüslerde yatıp kalkmaya, birkaç parça eşyanızı küçük bir alışveriş arabasında taşımaya başlıyorsunuz.

Otobüs şoförünün kabalıklarına, diğer yolcuların sizden hoşlanmadığını belli eden bakışlarına maruz kalıyorsunuz.

Evsiz bir insan ne yaşıyorsa onu yaşıyorsunuz.

Şimdi işin daha ilginç kısmına geliyorum: O gün VR başlığını takıp bu deneyimi yaşayan kişi, Santa Clara County’nin danışmanı Steve Preminger’di ve bölgedeki evsizlerin sorununa çare arıyordu.

Şehrin yöneticileri varlıklı sakinlerinden para toplamayı başarmıştı ama iş, evsizlerin yaşayacağı evlerin nereye yapılacağı konusuna geldiğinde sorun çıkmıştı.

Kısacası, bölge sakinleri parayı veriyordu ama evsizler bizden uzak olsun diyordu. Preminger de “acaba ne yaparım da bu kişilerin tavrını biraz yumuşatırım, evsiz insanlara bakışlarını değiştiririm” diye düşünürken kendini sanal gerçeklikte bulmuştu.

Çok etkilendiğini söylemeliyim.

Ben de etkilendim.

Buradaki kısıtlı deneyimlerim bana gösteriyor ki VR güçlü değil, çok güçlü bir iletişim aracı.

Üstelik Stanford VHIL’in araştırmaları, sanal gerçekliğin empati yetisini geliştirdiğini söylüyor.

Kimbilir, o tuhaf VR başlıklarıyla dünyadan en kopuk göründüğümüz anlar, belki de birbirimize en çok yaklaştığımız anlar olacak.

Zenka, bugüne kadar üretilen VR başlıklarının seramik heykellerini yapan bir sanatçı. Canon MReal başlık 2013. Sanatçıyı daha yakından tanımak için @hellozenka Instagram hesabına göz atabilirsiniz.