5 Aşamada Sağlıklı Değişim

Fotoğraf: @gisele

Hayatımız geçmişte tekrar tekrar yaptığımız eylem ve düşüncelerin toplamından oluşur. Journal of Personality’de yayınlanmış bir çalışmaya göre verdiğimiz kararların %45’inden fazlası gerçek kararlar değil, alışkanlıklarla veriliyor. Ve alışkanlıklar otomatik hale gelmediği sürece vazgeçiliyor.

Bir alışkanlığı değiştirmek ise her zaman zor bir süreçtir ve çaba ister. Çünkü birey yıllardır içinde bulunduğu rahatlık alanının dışına çıkmak zorundadır. Bu cümlem sizi şaşırtacak olabilir ama yapılan çalışmalar bir alışkanlığın gelişmesi için gerekli sürenin çok farklı olabileceğini ve bu sürenin 18 ile 254 gün arasında değişebileceğini söylüyor.

Daha önce hiç hayatınızda bazı şeyleri değiştirmek istediniz mi? İstediyseniz bu süreç size neler hissettirdi? Başarısızlık korkusu, risk alma korkusu bunlardan bazıları olabilir.

Kısacası yaşam tarzı değişikliği 1 adımda gerçekleşmez. Bu sürecin temelinde yatan kritik bir varsayım, bu sürecin bir adımda değil ama belirgin ve önceden kestirilebilen aşamalar dizisinden geçerek gerçekleşebileceği. Sizin de hangi değişim aşamasında olduğunuzun farkına varmanız, başarınıza yardımcı olabilir. Değişimin 5 aşamasını biraz da beslenmeyle ilişkilendirerek sizlere özetlemek istedim;

Bahsedeceğim beş aşama sağlıksız beslenme, egzersiz yapmama, yeni bir aktiviteye veya kursa başlayamama gibi davranışları değiştirmek için de geçerli olabilir.

1. İnkar Aşaması

Bu aşamadaki insanlar alışkanlıklarında herhangi bir değişiklik yapmak istemez ve bir sorunları olduğunun farkında değildir. Değişme konusunda kendilerinin bir yeteneği olduğu konusunda karamsar olabilirler. Hatta var olan yaşam tarzı alışkanlıklarının kötü etkilerini inkâr ederler.

Örneğin egzersiz yapmama kararlarını onaylamalarına yardım eden bilgileri büyük bir dikkatle filtrelerler. Bu aşama çoğu zaman onların “inkâr etme” aşamalarıdır.

Ne yazık ki, bu aşamasındaki insanlara ulaşmak veya yardım etmek zordur. İnsanların inkâr etmelerini durdurmak için duygusal bir tetikleme ya da bir çeşit olay gerekir.

Zaman ayırıp bu yazıyı okuduğunuza göre, büyük bir olasılıkla siz bu aşamada değilsiniz.

2. Niyetlenme

Bu aşama süresince siz yaşam tarzı değişiminin çaba, zaman, maliyet bedeli ile yararlarını ölçersiniz. Değecek bir şey olup olamadığını anlamak için gözlemlersiniz. İnsanlar harekete geçmek için bir hazırlık yapmaksızın, yıllarca bu aşamada kalabilirler.

Güçlü, motive eden hedefler konulması ve sonuçlarınızı gözünüzde canlandırmanın bu aşamayı tamamlamaya çok yardımcı olacağına inanıyorum. Eğer yararınıza olacak yeni değişik yolları tespit edebilirseniz, yararlar maliyete ağır basar. Biz genelde acıyı azaltmak için, haz almaya meyilliyizdir. O nedenle değişiklikten ne kadar keyif alırsanız, o kadar fazla eyleme geçecek ve eyleminiz o kadar fazla başarılı olacak.

3. Hazırlık

Hazırlık aşamasında olan kişiler, negatif alışkanlıklarını bir ay içinde değiştirmeye karar verirler. Bu kategorideyseniz, tebrikler! Büyük bir olasılıkla bir beslenme uzmanı ile randevu yapmak, egzersiz yapma yolları aramak üzeresinizdir. Belki de bir spor salonuna üye olmuşsunuzdur bile…

4. Eylem

Eylem aşaması, yaşam tarzınızı değiştirme işlemidir. İster daha düzenli egzersiz yapıyor olun, ister daha sağlıklı yiyor olun, bu aşamadaki bireyler eski hallerine dönme riski taşırlar.  O nedenle motive kalmanız için teknikler öğrenmenizi öneriyorum.

5. Devamlılık

Bu başarılı, kalıcı yaşam tarzı değişikliğinin aşamasıdır. Eğer yıllardır istikrarlı olarak egzersiz yapıyorsanız ve olumlu alışkanlıkları yaşamınıza harmanladıysanız,  o zaman siz “devamlılık” aşamasındasınız.

Deneyimlerime göre inkar aşaması ile niyetlenme aşaması arasında gidip gelenler, diğer bir deyişle kilo verip geri alan birçok insan egzersize bir başlayıp bir bırakıyor. Bu kısır döngüden kurtulmanın yolu, alışkanlıklarınızda zamanla çok daha büyük anlam kazanabilecek küçük değişiklikler yapmanız.

Sizin için doğru olan bir seviyedeki fiziksel aktiviteyi sadece istikrarlı olarak devam ettirmek o kadar da zor değil. (çok yüksek seviyede değilseniz). Ama vücudunuzu değiştirmek için hazırlık yapmak ve eyleme geçmek çok zor. Vücudumuz değişime karşı dirençlidir. O nedenle onu değiştirmek hem fiziksel hem de zihinsel olarak önemli ölçüde kararlılık gerektiren önemli bir çaba ister.  Vücudunuzu bir kere değiştirdiğinizde, durmayın. Onun yerine seviyenizi düşürüp devam edin. Egzersizi bırakmak bir seçim olmamalı.

Umarım değişimin bu 5 aşaması yaşamınızda herhangi bir değişiklik yapmak istediğinizde başvurabileceğiniz bir kaynak olmuştur.