Zamanın Kumaşı

Zaman çok katmanlı ve gizemli bir konu. Kişisel ve toplumsal anlamlar taşıyor. Özellikle Alaturka Saatleri Ayarlama - Geç Osmanlı’da Zaman ve Toplum kitabıyla, Osmanlı’da 19’uncu yüzyıla değin saat kullanımına dair fikirler edindim. Ardından da zaman kavramının modernizasyonla ilintili olması dikkatimi çekti” diye anlatıyor Nancy Atakan zaman mefhumuna olan merakını. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü eserini okuyarak, geniş saat koleksiyonlarını inceleyerek, bitpazarlarından edindiği çalışan ve çalışmayan saatleri tetkik ederek konunun derinlerine dalmaya ve fikirler üretmeye başlıyor. İngilizce ve Türkçe zamanla ilgili deyimleri not ediyor, her sokağa çıktığında eski ve yeni kumaşlar, iplikler ve danteller satın alıp söylemini görsel zemine aktarıyor. “Araştırmaya mütemadiyen devam ediyorum. Ama bu işin en zevkli yanı, fikirleri görselleştirmek. Aklımda bir yapıtı kurguladığımda ve formuna karar verdiğimde, durmadan çalışma isteğim ön plana çıkıyor.” 1970’lerde ilk dönem suluboya üretimle-
rinde bile kumaş kullanan ve kumaş ile zaman arasında romantik bir bağ kuran Atakan’ın dantel ve nakışlarla ilgili ironik bir anısına kulak verelim: “80’li yıllarda Re-
sim ve Heykel Müzesi Derneği’nde sergiler oluyordu. Suluboya çalışmalarımla yarışmaya katıldım. Ret cevabı geldi. Çok üzüldüm, kocama bile söyleyemedim. Adeta yataktan çıkamadım. Jüride olan biri, çalışmalarımın çok fazla eski tarz nakışlara benzemesinden dolayı reddedildiğini söylemişti.” 

Nancy Atakan’ın ilgilendiği konular arasında, zamanın doğrudan ya da dolaylı olarak mecbur kıldığı metamorfoz kavramı dikkat çekiyor. Merkeze aldığı öğelerde geçmiş ve güncel harmanlanıyor, başkalarına ve kendine ait olduğu belirginleşen temalarda izleyici sanatçının biyografisinin izini sürüyor. 1968 yılında ABD Mary Washington Üniversitesi’nden mezun olan; izlenimcilik, dışavurumculuk ve Bauhaus gibi ekolleri izleyen hocalardan dersler alan sanatçı, 1969 yılında Türkiye’ye geliyor ve belki de hayatındaki ilk “dönüşüm” orada gerçekleşiyor. Zira sanatçı İstanbul’da az sayıdaki galeri ve yayından dolayı güncel sanatı takip edemediğinden dem vuruyor. 1975 itibariyle sanat dersleri vermeye başlayan ve çeşitli galerilerde suluboya ve akrilik çalışmaları sergilenen Atakan, duygularını şöyle dile getiriyor: “İyi öğretmen olduğumu düşünüyordum ama iyi sanatçı olduğumu hissetmiyordum. Sanatın ne ol-
duğunu bilmediğimi düşünüyordum.” 1990 yılında Mimar Sinan Üniversitesi Sanat Tarihi bölümünden Türkiye’de kavramsal sanatın nasıl doğduğuna dair teziyle doktorasını alan Atakan, sanat pratiğini bu noktadan sonra tamamen değiştirmeye karar veriyor. “Bir daha suluboya, akrilik veya herhangi bir boyama tekniği kullanmama kararı aldım. İşte orada, 1990 - 1995 yılları arasında, mesleğime dair en önemli metamorfozu geçirdim.” 

Nancy Atakan’ın Pi Artworks’de 10 Aralık tarihinde açılacak Zamanın Kokusu başlıklı sergisi dışında heyecan verici başka bir haberse, sanatçının yaşamı ve üretimlerine odaklanan bir belgesel projesi. Pandemi karantinasından kısa bir süre önce prodüktör Dilek Aydın sanatçıya ulaşarak hayatını belgesel yapmak istediğini söylüyor. Daha önce Mimaroğlu belgeseli ve Venedik Film Festivali’nden ödül alan Hayaletler filminin yapımcılığını üstlenen Aydın’ın ortaya koymak istediği husus ise, bir nevi terse göç olgusu. Türkiye’den ABD gibi gelişmiş ülkelere taşınan sanatçıların alışık olduğumuz hikayelerinin aksine, ABD’den Türkiye’ye gelerek sanatsal pratiğini geliştiren bir sanatçının ilginç yaşamını perdeye taşıma isteği, bu belgesel için ana motivasyon olmuş. Sanatçının 1969 yılından bu yana oturduğu Nişantaşı’ndaki evinden sokağa çıkış anlarını ve gündelik hayatında uğradığı mekanları da içine alarak sanatçıyı takip etme sürecini iPhone’la kaydederek bir video kesiti yaratan Aydın, fon bulduktan sonra, bu yıl Nisan ayında sanatçının doğduğu Virginia eyaletinde çekimlerini bitirerek, İstanbul ayağına devam ediyor. Filmin son durağı ise Pi Artworks olacak.

Zamanın Kokusu sergisini 10 Aralık - 31 Ocak tarihleri arasında Pi Artworks’te ziyaret edebilirsiniz.