İkinci El Moda Akımı Neden Yükselişte?

Doğası gereği moda kendini sürekli yenilerken, vintage akımdan gelen bir etkiyle geçmişten beslenmeye devam ediyor. Pandemi sonrası moda endüstrisinin çok daha sürdürülebilir bir yola girdiğine hepimiz yakından şahidiz. Online satış ve dijital girişimler sayesinde moda endüstrisindeki ikinci el pazarının çok hızlı bir şekilde büyüdüğüne hiç şüphe yok. İkinci el moda akımı yalnızca ürün satın alma sürecinde bir değişim değil, aynı zamanda modanın hızlı eskimesine karşı duran normların ne kadar değerli olduğunun yeniden hatırlanmasına imkan sağlayan bir olgu. Resale (yeniden satış), vintage (eski moda) ve second-hand (ikinci el), aslında yeni kavramlar değil. Ancak son on yılda hızla gelişen teknolojiyle birlikte melez bir yaklaşım sunan online platformlar ikinci el moda pazarında büyük bir müşteri kitlesi yarattı. İkinci el giyim trendi, özellikle Covid-19’dan sonra uygun fiyatlı ve sürdürülebilir bir alternatif olarak pazarda sağlam yer edinmiş durumda. ABD merkezli ikinci el online mağaza thredUP, GlobalData ile ortaklaşa yürüttüğü 2021 Resale Report’u yayınladı. Rapora göre, 2030 yılına kadar hızlı modanın iki katı büyüklüğünde olması beklenen ikinci el moda pazarı, önümüzdeki 10 yılda geleneksel perakendeden çok daha hızlı büyüyecek. thredUP’ın iletişim başkan yardımcısı Karen Clark, WWD’ye verdiği demeçte, ikinci el kıyafet alma akımının modayı değiştirme yeteneğine sahip olduğunun altını çiziyor. Moda endüstrisinde art arda yaşanan yenilik ve gelişmelerin izinde ikinci el modayı gelecekte neler bekliyor? Yeniden satış ve ikinci el moda, sektörde beklenen etkiyi gösterebilecek mi? Akım geçici bir trend mi yoksa modaya yön verecek bir dönüm noktası mı? Sorular eşliğinde ikinci moda dünyasına adım atıyoruz.

FOTOĞRAF: Eva Herzigova No.7, Bubenreuth, Germany 2019 © Juergen Teller, All Rights Reserved

Yeni yön: Yeniden satış

Her iki kişiden birinin kıyafetlerini doğrudan çöpe attığını biliyor muydunuz? İkinci el moda ürünü kullanan tüketici sayısı 2016 yılına göre yüzde 64 arttı ve bu oran her geçen gün artmaya devam ediyor. Pandemi, tüketim ve alışverişle ilgili zihnimizdeki algıları çeşitli şekillerde değiştirdi. Hızlı modanın önümüzdeki 10 yılda yüzde 20 büyümeye devam etmesi beklenirken, ikinci el modanın yüzde 185 büyümesi bekleniyor. thredUP’ın tüketiciler üzerinde yaptığı bir araştırma, tüketicilerin üçte birinin sürdürülebilir giysiler giymeyi pandemi öncesine göre daha fazla önemsediğini ortaya koyuyor. The Business of Fashion’ın veri ve analiz birimi BoF Insight Lab tarafından yayınlanan, The Fashion of Resale raporu, küresel ikinci el moda pazarının şu anda 130 milyar dolar değerinde olduğunu tahmin ediyor. Rapor, ikinci el modanın sadece yüzde 5 ile yüzde 7’sinin şu anda satılmakta olduğunu, buna ek olarak dolaplarda kullanılmayan tahmini 2,1 trilyon dolarlık moda ürünü olduğunu da ortaya koydu. Dünya genelinde 10 milyondan fazla kullanıcısı olan, Paris merkezli ikinci el satış platformu Vestiaire Collective’in CEO’su Maximilian Bittner ikinci el modanın geleceği hakkındaki düşüncelerini McKinsey’den Miriam Lobis ve Monica Toriello ile paylaştı. Bittner; “Bugün birçok genç tüketicinin halihazırda sahip olduğu ikinci el kıyafet alıp satma alışkanlığını dünyanın geri kalanının benimsemesi an meselesi. Giydiğiniz ürünlerin yaşam döngüsünü dokuz ay uzatarak moda endüstrisi içinde karbon emisyonunu yüzde 30 oranında, ikinci el çanta satın alarak yüzde 90’a kadar azaltmaya katkı sağlayabilirsiniz” diyerek ikinci el moda akımındaki tüketim şeklinin sürdürülebilirlik konusuna odaklandığının ve modanın olumsuz etkilerinin azaltılabileceğinin altını çiziyor.

Marka girişimlerine örnek verecek olursak… New York merkezli sıfır atık ve geri dönüşümde öncü marka Zero Waste Daniel (ZWD) ile yine Amerika menşeli, 1,24 milyon aktif kullanıcıya sahip ikinci el moda alım satım platformu thredUP’ın ortaklaşa yaptığı ReFashion adlı koleksiyon, yüzde 100 ikinci el ürünlerden oluşuyor. Markanın kurucu tasarımcısı Daniel’in amacı geri dönüştürülmüş, sürdürülebilir ve sıfır atık ilkesine hizmet eden ürünlerin kullanım alanını yaygınlaştırmak. Benzer vizyonla, thredUP’ın pazarlama başkan yardımcısı Erin Wallace; “Giysiler çöp değildir. Gezegene zarar veren, kullanılıp atılan moda alışkanlıklarına bir son vermenin zamanı geldi. Bu koleksiyonun tüketicilere daha fazla tasarruf etme, daha az eşya atma ve DIY (Do It Yourself) aracılığıyla eski giysilere nasıl hayat verecekleri konusunda yaratıcı olmak için ilham vermesini umuyoruz” diyerek ikinci el moda konusunun yayılımını desteklediklerini vurgulamıştır.

İkinci el moda açılımı: Vintage

Eskiye olan merakımız yeni bir şey değil. Geçmiş yılların ruhunu yansıtan vintage, yani “geçmişin modasına ait” ürünler uzun yıllardır belli bir tüketici grubunu hedef alırken, bugün vintage ürünlere karşı daha bilinçli bir tüketici karşımızda duruyor. Lüks segmente hizmet veren İngiliz mağaza zinciri Selfridges, Project Earth projesiyle tarihinde yeni bir bölüme geçti. Sürdürülebilirliği merkez alan ve değişen tüketim alışkanlıklarına paralel gelişen proje, Selfridges için yeni bir yolculuğun başlangıcı. Selfridges yönetim kurulu başkanı Alannah Weston; “Şimdi, merkezinde sürdürülebilirlik, insanlar ve doğa olan yenileyici bir çalışma biçimiyle perakendeyi yeniden icat etme çabalarımızı ikiye katlamalıyız. Hedeflerimize ulaşmak kolay olmayacak, ancak değişimi birlikte yaratmak ve sürdürülebilir bir gelecek için olasılıkları keşfetmek için ekip üyelerimiz, ortaklarımız ve müşterilerimizle birlikte çalışabilmek için hazırız” diyerek lüks segmentte geri dönüşüm ve sürdürülebilirliğin gerekliliğini vurguluyor. Proje kapsamında ikinci el moda pazarını destekleyen mağaza RESELLFRIDGES, “yeniden sat” projesiyle vintage ikinci el ürünlerin satışına yer veriyor. Aynı proje kapsamının bir diğer bölümü Resellfridges: The Wedding, Mon Vintage markasının kurucusu Marie Blanchet’in bulunması neredeyse imkansız vintage gelinlik seçkisini sunuyor. Gucci, Alexander McQueen ve Balenciaga gibi markaları bünyesinde barındıran lüks dev Kering Group, Fransız üst düzey vintage satış platformu Vestiaire Collective’in yüzde beşlik hissesini satın aldı. Kering Group CEO’su Francois-Henri Pinault, DW’ye yaptığı açıklamada; “İkinci el lüks artık gerçek ve köklü bir trend” dedi. Moda endüstrisinin pandemi sırasında on yılların en büyük finansal darbesini alması beklenirken, yeniden satış endüstrisi hızla gelişiyor.

Döngüsel yaklaşım

Endüstrinin sahip olduğu sınırlı kaynaklar ve hızlı tüketimin olumsuz sonuçlarıyla birlikte modada sürdürülebilir modellere geçiş önemli bir ihtiyaç haline geldi. Geri dönüşüm faaliyetlerinin artırılması, ekolojik hammadde seçimi gibi sürdürülebilir çalışmalar günden güne artmaya başladı. Tekrar kullanılabilir kaynakların ayrıştırıldıktan sonra geri dönüşüm zincirine dâhil edilmesi, çevre kirliliğini ve karbon emisyonunu azaltan önlemler arasında. The Second Hand Effect adlı rapora göre 2020’de herkes yenisi yerine ikinci el bir giysi satın alsaydı, 5,7 milyar ton karbondioksit emisyonu tasarrufu yapmış olurduk; bu da yılda yarım milyon arabayı yollardan kaldırsak alacağımız sonuçla aynı. Finlandiya’nın Aalto Üniversitesi’ndeki moda ve tekstil araştırma grubunun lideri Kirsi Niinimäki; “Moda endüstrisindeki döngüsel ekonomi yaklaşımı ürünlerin kullanım alanını genişletmek, daha sürdürülebilir ve döngüsel bir sistem geliştirmeyi amaçlıyor. Döngüsellik, mevcut ürünleri mümkün olduğunca uzun süre paylaşmak, kiralamak, onarmak, yenilemek ve geri dönüştürmek gibi kavramları içeriyor. Bu yaklaşımla ürünlerin yaşam döngüsü uzuyor; böylece israfı minimuma indirmeyi teşvik ediyoruz” diyor. Günümüzde ikinci el moda, değişim veya yeniden kullanım yoluyla, başka bir zaman ve döngüde kullanılacak ürünler üzerinden değer yaratan bir ölçüt hâline geldi. Moda döngüselliği gelecekte “üret, tüket, yok et” modelinin değiştiği ölçüde başarılı olacaktır. thredUP; döngüselliği ön plana çıkaran ve ikinci el giydiğinizi dünyaya söyleyen sürdürülebilir bir “onur rozeti” tasarlamak için New Yorklu tasarımcı Christian Siriano ile işbirliği yaptı. Siriano; “Giyim ve geri dönüşüm ikonografisine saygı duruşunda bulunarak, tutumluluğun gücünü simgeleyen bir logo oluşturduk. Tasarım, döngüsel modayı ve giysilerin tekrar tekrar kullanıldığı bir geleceği temsil eden sonsuz bir döngüdür” dedi. Ürünlere eklenen onur rozeti sayesinde daha fazla kullanıcıyı daha az atmaya ve daha çok tasarruf etmeye teşvik edebileceklerinin altını çizdi. Siriano aynı zamanda, thredUP’tan aldığı ikinci el parçaları NYFW kapsamında gerçekleştirdiği 2021 Sonbahar/Kış defilesinin bir parçası olarak sundu. Yüksek moda sahnesine yeni bir perspektif getiren çalışma, ikinci el modaya verilen değeri gösteren bir örnek.

Kuşaktan kuşağa

İkinci el tasarımlar kuşaktan kuşağa geçme eğilimi gösteriyor. PricewaterhouseCoopers’a (PwC) göre, sürdürülebilir ürünleri destekleyen Y ve Z kuşağının sayısı 2019 - 2020 arasında iki kattan fazla arttı. Pazarlama ve perakende uzmanı Prof. Dr. Kitty Koelemeijer’e göre; “Genç nesiller arasında ikinci el eşyalar artık tamamen kabul görüyor. Gençler ikinci ele, ‘başkasının eşyası’ gözüyle bakmıyor.” Gelinen bu noktada, günümüzün ve geleceğin tüketicileri için ikinci el alışveriş, olmazsa olmaz bir tüketim şekli. Vestiaire Collective CEO’su Maximilian Bittner; “Modada ikinci el satış sektörü, özellikle geleceğin perakende ortamını şekillendirecek olan Y ve Z kuşağı tüketicileri arasında hızlı bir büyüme yaşıyor” diyor. thredUP’ın kurucusu James Reinhart, “Yeni nesil tüketicilere ilk olarak ikinci el ürünleri düşünmeleri için ilham vermeye odaklanıyoruz” diyerek, hedef kullanıcı olarak Z kuşağına odaklandıklarının altını çiziyor. Aktif kullanıcılarının yüzde 90’ı 26 yaşın altında olan Depop, Londra merkezli küresel erişim sağlayan sosyal bir alışveriş ağı. Takip ettiğiniz kişilerin gardıroplarını inceleyebildiğiniz, “Beğen”, “Satın al” ve “Hemen sat” gibi seçeneklerin olduğu bir dijital pazar. Central Saint Martins mezunu tasarımcı Richard Quinn, Z kuşağını hedef alarak türünün ilk örneği olan bir kapsül koleksiyon için Depop ile ortak bir çalışmaya imza attı. Londra merkezli tasarımcı; “Depop, birlikte çalışmak için çok heyecan verici bir platform” diyerek ekliyor: “Sürdürülebilirliği teşvik etme, yetenekleri güçlendirme ve modanın geleceğini şekillendiren bir platform oluşturmanın tutkusunu paylaşıyoruz. Richard Quinn markasının yeni bir demografiye ulaşması ve 15 - 24 yaş aralığındaki her üç kişiden birinin kayıtlı olduğu bir teknoloji platformu aracılığıyla Z jenerasyonuna seslenmesi çok heyecan verici.” thredUP, yayınladığı raporda annelerin pandemi sonrası alışveriş alışkanlıklarını da vurguladı. Rapora göre çocuğu olan her iki anneden biri, önümüzdeki beş yıl içinde diğer tüm tüketici gruplarından daha fazla  ikinci el alışveriş yapmayı planlıyor. İster geleceğin oyuncuları Z kuşağı, ister yeniliklere hızla adapte olan Y kuşağı, isterse birkaç nesil önce doğan X kuşağı mensubu olsun; nesilden nesile miras kalacak bir tüketim anlayışı çok yakınımızda gelişim gösteriyor. Kuşaktan kuşağa ikinci el moda akımının yaygınlaşacağı yıllar çok da uzak değil.