Aşağı Tırman: Modayı Belirleyen Nedir?

Alexander Wang 2016 Sonbahar/Kış

Modanın bir endüstriye dönüşmeye başladığı 19. yüzyılın Fransa’sından 2015’in fast-fashion anlayışına kadar çoğunlukla baskın olan bir moda teorisi var. “Aşağı sızmak” anlamındaki “trickle down”. Bu teori, modanın üst sınıflarda, yüksek sosyeteyle ya da günümüze uyarlarsak modaevlerinin şovlarıyla şekillendiğini ve halkın kıyafetlerini bu doğrultuda seçtiğini savunur. İlk kez 1899’da sosyolog Thorstein Veblen tarafından ortaya atılan bu teoriye göre soylu bir kadın koyu yeşil bir elbise giyer ve akabinde, hiyerarşinin daha altında bulunan insanlar da aynı yeşil tonunda kıyafetler giyerler. Güncel olarak bakarsak, büyük bir modaevi şovunda kırmızı kürk yakalı ceketler gösterir ve halkın kırmızı kürk yakalı ceketlere gösterdiği talep birdenbire artar.

Vetements 2016 Sonbahar/Kış

Bir de bu kadar geçerli olmayan, hayatımıza 1981’de yerleşmiş ikinci bir teori var: “Trickle up”, yani “yukarı tırmanış”. Vivienne Westwood adında genç ve cesur bir kadın, defilesinde punk stilinde giyinmiş modelleri çıkartıyor ve bir alt kültür moda trendlerini şekillendirmiş oluyor. Aslında, Westwood’dan önce İkinci Dünya Savaşı sırasında Chanel’in, savaş alanındaki kadınlardan ilham alarak hareket özgürlüğünü kısıtlamayan görünümler tasarlaması da “yukarı tırmanış”ın esaslı bir örneği. Zira bu, o dönemdeki hedef kitlenin ihtiyaçları ve satın alma kriterleri göz önünde bulundurularak yapılmış bir hamle iken, Vivienne Westwood’un duruşu daha çok sosyolojik bir söylem niteliğindeydi. Sonuçta, punk’ların günlük aktiviteleri esnasında giyebilecekleri daha geniş bir seçkiye ihtiyaçları yoktu.

Gucci 2016 Sonbahar/Kış

Uzun süre etkileri süren punk kültürünün yüceltiği dönemin ardından, moda endüstrisinde “yukarı tırmanış”ın görünürlüğü azaldı. Ta ki Vetements ve Balenciaga’nın kreatif direktörü Demna Gvasalia bu akımı daha fazla insana ulaştırıncaya kadar. Geçen sezon podyumlarda yeniden görmeye başladığımız alt kültür kostümleri, Sonbahar/Kış koleksiyonlarında hakimiyeti ele almış durumda. Rock, punk, pop, r&b ve hiphop alt kültürlerinin mensuplarının karakteristik parçaları ve kombinasyonları, Alexander Wang, Gucci ve Stella McCartney gibi büyük modaevlerinin radarına da girdi. Kombinasyonlar basit, parçalar rahat, sokaklardan kopup gelmiş gibi görünüyor. Bir süpermarkette alışveriş yapan insanların üzerinde sıklıkla görebileceğiniz eşofman üstleri, jean ceketler, pofuduk montlar ve postallar, modanın en üst mertebesi olarak görülen moda haftalarının podyumlarında ihtişamlı, sofistike ve zenginliği aleni görünümlerin yerini alıyor. Modayı daha ulaşılabilir gösteren, tavrını ve duruşunu daha samimi tutan siluetler “yukarı tırmanış” teorisinin tekrar liste başına yükselişini kanıtlıyor.