Modanın "Yapay” Hâli

Musk, yapay zeka tarafından tasarlanan kıyafetlerin fiziki dünyada da dikilip giyilmesinin ne kadar güzel olacağını ifade eden bir tweet attı ve zaten modanın gündeminde olan yapay zekanın belki de modanın bile geleceğini çizecek teknoloji olabileceği konusundaki fikirleri güçlendirdi. Evet, Papa’nın Moncler montundan çok daha fazlasını göreceğimizi söylüyorum.

Yapay zeka, uzun süredir moda endüstrisinin farklı aşamalarında kullanılan bir teknoloji. Ancak son dönemlerde özellikle ChatGPT ve Midjourney gibi yeni yapay zeka araçlarının ortaya çıkmasıyla moda sektörü, bu uygulamaların merkezlerinden biri hâline gelmeye başladı. 

Yapay zeka ya da bilinen kısaltmasıyla AI, en temel anlamıyla insan zekasını taklit ederek, topladıkları bilgilerden çıkarımlar yapıp öğrenerek ve bu yolla kendilerini sürekli geliştiren sistemler olarak tanımlanabilir. Bu sistemlerin prensibinde çalışan farklı uygulamalar günümüzde devasa bir pazar yaratmış durumda. Sadece kelime verilerek görsel üreten, sunum hazırlayan, tasarım yapan, video çeken, kod yazan, çeviri yapan, makale yazan ve haber programı sunan yapay zeka temelli algoritmalar, 2022 yılında AI pazarının değerini 136,55 milyar dolara ulaştırdı. 2023 - 2030 yılları arasında ise bu pazarın yaklaşık yüzde 40 büyüyeceği tahmin ediliyor. Bunlar aslında şaşırtıcı rakamlar değil, zira hepimizin son dönemlerde sıkça adını duyduğumuz yapay zeka ChatGPT lanse edildikten sonra yalnızca iki ay içinde 100 milyon kullanıcıya ulaşarak internet tarihi boyunca bu kadar kısa zamanda en hızlı büyüyen uygulama oldu. OpenAI tarafından geliştirilen yapay zekaya dayalı bir sohbet robotu olan ChatGPT’ye soru sormak için her gün 13 milyon kişi chat.openai.com’u ziyaret ediyor. Konuyu moda endüstrisi açısından değerlendirdiğimizde; üretimden son tüketiciye kadar sektörün değer zincirinin hemen hemen her halkasında yapay zekadan yararlanıldığını görebiliriz.

Önce konunun en çok merak edilen ve günlük konuşmalarda bile yer etmiş noktasından başlarsak, akıllara ilk gelen soru genellikle şu oluyor: Artık kıyafetlerimizi yapay zeka mı tasarlayacak? Hem evet, hem hayır. Aslında zaten tasarlanıyordu da diyebiliriz… Birçok moda markası tasarım süreçlerinde yapay zekadan dolaylı yoldan da olsa yararlanıyordu. Ancak direkt olarak “tüm bu tasarımlar bir yapay zeka tarafından tasarlandı” dediğimiz ilk örneklerden biri, 2018 yılında Yoox Net-a-Porter tarafından çıkarılan 8 by Yoox koleksiyonu oldu. Yoox’un kendi yapay zeka programına verilen bilgiler ve sosyal medyadan yapılan analizler sonucu ortaya çıkan ürünleri, yapay zekanın moda tasarım süreçlerinde verileri nasıl kullanabileceğini bizlere gösterdi. Ardından farklı markalar da yapay zekayı tasarım için kullandı. Son olarak ise Gstar Raw, kelimelerden görseller üreten yapay zeka programı Midjourney’i kullanarak dünyanın ilk yapay zeka destekli denim koleksiyonunu çıkardı. On iki parçalık tamamı denimden yapılan ürünler oldukça fütüristik görünümde; bu bize aslında biraz da yapay zekanın nasıl bir zevki olabileceğini gösteriyor. 

Tasarımın yanı sıra trend tahminleri ve moda stil önerileri için de yapay zeka programları moda sektöründe yerini aldı. Örneğin; 2011 yılında kurulan Stitch Fix, yapay zeka algoritmasından yararlanarak kullanıcılara stil önerileri sunduğu kutularını belirli periyodlarla iletiyor. 2020 yılında 1,7 milyar dolar ciroya ulaşan şirketin 3,5 milyon aktif kullanıcısı var. Yapay zekayı bir stil danışmanı olarak kullanan Amazon da 2017 yılında çıkardığı Echo Look adında bir cihazla kişilerin giydikleri kıyafetleri puanlıyor ve stil önerileri getiriyordu. Ancak 2020 yılında Amazon, Echo Look programını durdurarak aslında üç yıl boyunca kendi cihazları Alexa için veri topladığını ve bu verileri Amazon alışverişlerinde Style by Alexa ismindeki bölüm için kullanacağını belirtti. Louis Vuitton, Dior, New Balance gibi markalar da trend tahminleri için yapay zeka algoritması kullanan Heuritech isimli trend tahmin şirketiyle işbirliği yapıyor.

Yapay zeka yalnızca bilgi toplayan, tasarım yapan ya da sorulara cevap veren bir yazılım olarak karşımıza çıkmıyor; aygıtlarda da kullanılan bu algoritma akıllı mağazalarda ve telefonlarda da yerini aldı. Örneğin; 2018 yılında Gap, DressingRoom isimli bir uygulama çıkararak kullanıcıların sanal olarak kıyafet denemelerini sağladı. Nike da Nike Fit adlı yapay zeka destekli uygulamasıyla kullanıcıların kendilerine en uygun ayakkabıyı seçmelerine yardımcı oldu. Uniqlo, Zara, Rebecca Minkoff, American Eagle gibi markalar da yapay zeka tabanlı akıllı mağazalar ve prova odalarıyla tüketicilere fiziki olarak da öneriler yapan sistemler kullanmaya başladı.

Fotoğraf: Revolve Arşivi

Konunun moda pazarlaması kısmı ise en görünen ve en çabuk büyüyen noktalardan biri. Moda markaları artık ürünlerini tanıtmak için de yapay zeka algoritmalarından yararlanıyor. Örneğin; Levi’s,LaLaLand.aiisimli bir şirketle işbirliği yaparak, yeni koleksiyonunu yapay zeka tarafından tasarlanmış modeller üzerinden tanıttı. Revolve da meşhur Revolve Festival’in duyurusunu ve koleksiyonunun tanıtımını yapay zeka tarafından tasarlanan billboard görselleriyle yaptı. Deep Agency isimli bir başka şirket de “AI Model Ajansı” kurdu. Bu fütüristik model ajansı, aylık 29 dolar veren kişilerin istedikleri stilde yapay zeka tarafından tasarlanan dijital modellerle fotoğraf çekimleri yapmayı sağlıyor. Modanın en görkemli pazarlama etkinliği moda haftalarına da yapay zeka eli değdi. 20 - 21 Nisan 2023 tarihlerinde dünyanın ilk Yapay Zeka Moda Haftası dijital olarak düzenlendi. 350’yi aşkın kişinin yapay zeka tarafından tasarlanan koleksiyonları tanıtılırken, ilk üçe giren tasarımcıların ürünleri Revolve ile yapılan işbirliği sonucunda gerçek hayatta da üretilip satışa sunulacak. 

Son olarak, tekstil üretimi yapan firmalarda da hem üretim hem de tedarik zincirlerindeki birçok dijital operasyon ve optimizasyon yapay zeka tabanlı programlar sayesinde gerçekleştiriliyor. Bu örneklerden biriyse çok yakınımızda, İzmir’deki Hugo Boss fabrikasında. Üretim merkezini endüstri 4.0’a adapte eden Hugo Boss’un fabrikasındaki en önemli ekiplerden biri yapay zeka sistemleri. Bu sistemler, firmanın maliyetlerini düşürerek üretimini hızlandırmasını, üretime dair verilerin hızlı bir şekilde toplanarak iyileştirme yapılmasını sağlıyor. Hugo Boss bunun yalnızca bir örneği; birçok üretici artık yapay zeka konusuna önemli yatırımlar yapıyor. Zira yapay zeka, yaptığı tahminler ve öneriler sayesinde gereksiz üretimi önleyerek ve numune süreçlerini kısaltarak sürdürülebilirliğe de katkı sağlıyor. Bununla birlikte tedarik zincirinde de kullanılan AI, ürünlerin doğru ve hızlı bir şekilde gönderimlerinin yapılmasına, stok kontrolüne ve bu konulardaki veriler sayesinde firmaların daha doğru planlama yapmasına olanak veriyor.

Peki, modanın dinamiklerine işlemeye başlayan yapay zeka gerçekten ne kadar etkili? Verdiğim örneklerden de anlaşılacağı üzere yapay zeka, veriler üzerinden hareket ettiği için zaten birçok noktada moda endüstrisine oldukça yarar sağlıyor ve pek çok süreci kolaylaştırıyor. Moda markalarına bu konu, kâr olarak geri dönüyor. Örneğin; müşterilere markaların kampanya SMS’lerini gönderen platform Attentive, bir yapay zeka aracı çıkararak 1,4 trilyon veri kullandıkları yeni bir platform duyurusu yaptı. Sektörün öncü firmalarıyla gerçekleştirdikleri test aşamalarında, markaların gelirlerinin yüzde 148 oranında arttığını belirtti. 

Bu örnekler ve veriler, yapay zekanın çoğunlukla Web 2.0 döneminde yaptıklarıydı; bir de işin henüz pek fazla deneyimlemediğimiz Web 3.0 boyutu var ki o nokta bir süpernova etkisi yaratabilecek potansiyelde. Bunun neye benzeyebileceğini biraz örneklendirmek gerekirse, Kering’in son yatırımı bizlere bir fikir verebilir. Kering, KNXT adlı bir dijital platform kurarak son teknolojileri modaya uyguladıkları bir girişim başlattı. Söz konusu platformda hem Kering’e ait Gucci, Alexander McQueen, Balenciaga gibi markaların ürünleri hem de NFT’ler, kriptopara birimleriyle satın alınabiliyor. Aynı zamanda platformdaki “/madeline” isimli, ChatGPT tarafından desteklenen yapay zeka sohbet robotu da kullanıcılara stil önerileri yapıp ETH, BTC gibi kriptoparalarla satın alabilecekleri ürünleri sunuyor. 

Önce acı gerçekler. Evet, yapay zekanın diğer teknolojilerden farklı bir şekilde, katlanarak ve daha büyük çapta bir etki yaratarak özellikle kreatif endüstrilerdeki birçok mesleği işlevsiz hâle getirmesi olası. Muhtemelen, yapay zekanın adaptasyonu Metaverse ve kriptopara gibi diğer teknolojilerden çok daha kolay ve hızlı olacak; mesleki anlamda uzak gelecek diye düşündüğümüz her şey aslında sandığımızdan da yakın olabilir. Ancak, bununla birlikte yeni meslekler ortaya çıkacak ve kreatif endüstrilerde yeni yeteneklere de ihtiyaç duyulacak. Tıpkı Adobe Photoshop’un, CLO’nun ya da Gerber gibi yazılımların moda endüstrisinde çalışan tasarımcıların ve modelistlerin şu an en büyük yardımcısı olması gibi. 

Yapay zeka şüphesiz uzun yıllar bizimle birlikte olacak ve daha çok moda markası bu teknolojiyi her alanda kullanmaya devam edecek. AI destekli sistemlerin sürdürülebilirliğe yaptığı katkılar belki de bir noktadan sonra yapay zeka algoritmasının moda markalarında kullanılmasını zorunlu hale getirecek. Dolayısıyla eğer yapay zeka konusunda bir adım atmanız gerekiyorsa ve bir işaret bekliyorsanız, işte bu yazı o beklediğiniz sinyal. Hiç ziyaret etmediyseniz en azından bugün ChatGPT’ye gidin ve ona işiniz için ya da kişisel hayatınızda en merak ettiğiniz soruyu sorun. Belki de yıllardır aradığınız cevabı orada bulacaksınız.