Markalar Neden NFT Yakıyor?

NFT’ler yok edilemez ve değiştirilemez olsalar da yakmak adı verilen bir yöntem sayesinde gerek pratik gerek eğlenceli alternatifler mevcut. Bu alternatif oyun ve sanat dünyası, stratejilerine göz atmamıza izin verdi.

Blok zincirlerin ve NFT’lerin ana özelliklerinden biri değiştirilemez, kopyalanamaz veya silinemez olmaları ve dolayısıyla özgünlüğe, mülkiyete ve az bulunurluğa alan açmalarıdır. Peki, birçoğunun NFT’lerle denemeler yaptığını bildiğimiz bir lüks marka, piyasaya sürdüğü bir NFT’yi değiştirmek veya yok etmek isterse ne olacak?

Yakabilirler.

Bir blok zinciri üzerinde depolanan jetonlar olan NFT’leri yakmak, bir jetonu dolaşımdan kalıcı olarak çıkarma sürecini ifade ediyor. Bu yöntem bir NFT lansmanından satılmayan veya sorunlu envanteri çıkarmak için kullanılabildiği gibi, asıl NFT’yi başka bir şey ile takas eden geliştirmeler ile koleksiyonerler ve hayranların da ilgisini çekiyor.

Moda ve güzellik markaları içinse NFT yakmak az bulunurluğu ve dolayısıyla fiyatı yönlendirmenin bir yolu olabilir. Buna ek olarak, tüketicilerin başka bir şey karşılığında bir NFT yakarak risk ve kazanımı ölçebildiği daha enteresan NFT projelerine de kapı açabilir. Bu ve daha birçok senaryo hâlihazırda sanatçılar ve oyun startup’ları arasında görülüyor ve modaya da yer açıyor. Adidas NFT sahipleri bir ürün satın aldığında NFT’lerinin durumunu değiştirecek bir yakma mekanizması kullanıyor. Kıyafet markası Champion ise Daz 3D’nin NFT koleksiyonu Non-Fungible People ile yakın zamanda iş birliği yaptı ve insanların profil resmi NFT’lerini Champion kıyafetleriyle dijital olarak giydirmesini sağlamak için yakma yöntemini kullanacak. Unisocks ise NFT sahiplerini fiziki ürünler karşılığında yakmaya davet ediyor.

İşte bilmeniz gerekenler:

Az bulunurluk yaratmak

Yakma konsepti kripto para jetonlarıyla ortaya çıkıyor. Örnek vermek gerekirse, büyük miktarda Dogecoin sahibi biri isterse arzı düşürmek ve değeri artırmak için yakabilir; ünlü NFT markası Forgotten Runes Wizard’s Cult’ın arkasındaki yaratıcılık ajansı Magic Machine’de çalışan Bearsnake yönteme hayat veren fikrin doğuşunu böyle açıklıyor. Bearsnake bu lakabı kullanmasının tek nedeninin web 3.0 ve web 2.0 kimliklerinin karışmamasına duyduğu inanç olduğunu söylüyor.

"Yakmak pek de belirli bir süreç değil çünkü bir yakmanın oturmuş, resmî bir tanımı bulunmuyor." diyor Victor Zhang. Kurucu ortaklarından biri ve CEO’su olduğu Smart Token Labs, NFT’lere daha fazla olanak ekliyor ve insanların çok çeşitli senaryoları yakma olarak tanımlayabileceğini söylüyor.

Yakmanın en basit yöntemi bir parçanın mülkiyetini blok zincirinden alıp hiçbir kullanıcının erişimine açık olmayan, genel ve geçersiz bir adrese transfer ederek gerçekleşiyor. Jetonu yok etmese de Zhang’e göre jeton artık dijital çöp kutusunun mülkiyetinde demek oluyor. Bir başka senaryo da parçanın asıl yaratıcısının haklarını geri çekmesi; fakat bu, yaratıcının hakları hâlâ elinde bulundurması durumunda geçerli olabiliyor. Aksi takdirde, asıl yaratıcı sunucuyu yok ederek resmi kaldırabilir ve sahibinin artık bu resimle ilgili hiçbir şeyi kullanamayacağını belirtir. NFT sahibi hâlâ jetona sahip olsa da Zhang’e göre herhangi bir kullanılabilir hakkı temsil etmiyor.

Son olarak kimileri yakma etkinliğini, mülkiyet kaydının değişmesiyle değil, blok zincirinde kayıtlı bir durum değişimi olarak tanımıyor. Bunu yapabilmek için bir marka veya platform, oyun veya platform içerisinde jetonun işaret ettiği URL’yi değiştirebiliyor; Daz 3D’nin COO’su Ty Duperron jetonun herhangi bir şekilde etkilenmediğini söylüyor.

Fiziki dünyada markalar, az bulunurluğu ve fiyatları yüksek tutabilmek adına sundukları parçaların miktarını hâlihazırda yönlendirebiliyor. NFT yakmak bu işlemi dijital ürünler için de geçerli kılıyor. “Mevcut arz miktarını bir anda azaltırsanız fiyatlar artar; dolayısıyla bu mekanizmaya sahip herkes bu şekilde kullanabilir veya kullanmaya teşvik hissedebilir.” diyor Amanda Cassatt. CEO’su olduğu girişim stüdyosu ve pazarlama firması Serotonin, NFT projeleri hakkında markalara tavsiye veriyor.

Bir marka satılamayan bir NFT serisi tanıttığında ve satılmayan envanteri yaktığında, zayıflık durumu olarak görülebileceğini söylüyor Bearsnake. Duyulmamış bir şey değil ama Forgotten Runes kurucu ortağı Elf Trul’a göre yapmak zorunda kalırsanız en iyi yaklaşım şeffaflık. “Nasıl sunduğunuzla alakalı.”

İnsanlar Ethereum’da herhangi bir işlemi tamamlayabilmek için hâlâ enerji parası ödemek zorunda ve tüm işlemlerin bir karbon ayakizi bulunuyor; fakat Cassatt’a göre NFT yakmak fiziki ürün yakmaya kıyasla çevre üzerinde daha az bir etkiye sahip.

Markalar için fiziki dünyaya en yakın paralel, bir lansmanda satılamayan NFT’leri yakmak olabilir. Bu da satılmayan envanterin yok edilmesinden daha fazlası anlamına geliyor. Birçok profil resmi (veya PFP) projesi gizem veya sürpriz fikri etrafında şekilleniyor; bu da bir seriden NFT alan insanların serideki tüm NFT’ler satılana kadar kendininkilerin neye benzediğini görememeleri demek. Bazıları diğerlerine göre daha ender, dolayısıyla daha değerli parçalar oluyor. Duperron’a göre hepsi satılmazsa bir yaratıcı ve marka kalan içeriği kaldırmak için yakabilir ve ortaya çıkarma adımına geçebilir.

Satın alma için baskı oluşturmanın birden fazla yolu var. Örneğin, lüks odaklı NFT platformu Exclusible ekim ayında “Alpha” adlı bir lansman duyurarak lüks marka ortaklarının gelecekteki lansmanları için ayrıcalık sunan bir özel kulüp erişim anahtarı işlevi görecek şekilde tasarlanmış 3 bin NFT sattı. İnsanların hızla satın almasını sağlamak içinse Exclusible, satışın yarısına doğru, NFT’lerin belirli bir tarihe kadar erişilebilir olacağını duyurarak insanların kalan parçaları da almasını sağladı. “Burada amaç, erken dönem sponsor ve destekçilerimizin gelecekteki marka lansmanlarımıza öncelikli erişim hakkı aldığından emin olmak ve markalar ile diğer lüks koleksiyonerlerle doğrudan etkileşime girebilme becerisine sahip olmak.” diyor Exclusible COO’su Pierre Guigourese bir açıklamasında.

Exclusible herhangi bir NFT’yi yakmamış olsa da (halka açık para penceresi kapatılmadan hepsi satılmış) süresi sınırlı bir lansman için seçenek olabilirdi. “Yakma mekanizması aslında çok ilginç çünkü az bulunurluk yaratarak ikinci piyasada taban fiyatı artırıyor.” diyor baş ticaret görevlisi Olivier Moingeon.

Dijital futbol ceketleri satan sanal dünya yaratıcısı Upland’ın kurucu ortağı ve eş CEO’su Idan Zuckerman’a göre markalar için bir diğer kullanımı da müşterilerine belirli bir parçanın veya serinin belirli bir süre erişilebilir olacağının sözünü verebilirler. Örneğin, Upland, belirli bir ceketi yalnızca 2021 sezonunda satma sözü verirse ve elinde parça kalırsa kalanların hepsini yakıyorlar.

Zuckerman’a göre NFT sahipleri, az bulunurluk yaratmak için de ellerindeki parçaları yakabiliyor. Örneğin, belirli bir oyuncunun ceketinin 10’unun tümüne sahip biri, tek bir parça dışında hepsini yakarak o parçayı daha değerli kılabilir. Zuckerman, rakip takımın hayranlarının başka bir takımın ceketlerinin tamamını yakması gibi arsız örneklerin de olduğunu söylüyor.

Değiştirmek, al-sat yapmak ve oyunlaştırmak

Giderek daha fazla marka ve yaratıcı, NFT’leri başka bir şeyle takas edebilme imkânı da dahil olmak üzere, pratiğe daha detaylı senaryolar ekleyebilmek için yakma mekaniklerini kullanıyor. Bu durum sıklıkla asıl yaratıcının veya NFT sahibinin NFT’yi yakmasını şart koşuyor ve yanan NFT yerine başka bir şey gönderiliyor. “Daha ilginç olan, eğlencesine yakarak karşılığında yeni bir şey almak ve bu sayede diğer parçaları daha az bulunur kılmak.” diyor Bearsnake.

Non-Fungible People’ın Champion kıyafetleriyle yakın zamandaki ortaklığı sayesinde bazı PFP sahipleri dijital Champion giysileri alabilecek. Aralık ayında kurulan Non-Fungible People, 8 bin 888 NFT’nin yer aldığı bir koleksiyonun tamamını sattı. Şubat ayındaysa PFP sahiplerine rastgele bir seçimle 888 adet bedava jeton dağıtacak. Kazananlar asıl NFT’lerini yakarak geliştirmeyi de seçebiliyor; bu seçimi yapanların NFP PFP’leri farklı az bulunurluk seviyelerinde Champion kıyafetleri giyecek fakat tasarımlar ve az bulunurluk durumları asıl jetonu yakana kadar açıklanmayacak. Bu yöntem bir risk ve ödül hissi doğuruyor; yeni NFT’yi satmayı da seçebiliyorlar.

Unisocks bu konsepti fiziki eşyalarla tanıtmıştı; insanlar fiziki bir çift çorap karşılığında jeton yakabiliyordu. Çorap fiyatları 92 bin doları aştı ve Bearsnake’e göre kripto ineği statüsü sembolü hâline geldi. Adidas da Adidas Originals lansmanı için bir yakma versiyonu kullandı; NFT sahipleri bir çift fiziki ayakkabı aldığında NFT’leri renk değiştiriyor. Bu da faz 1 jetonunun yanması ve yerini başka bir jetonun, fiziki bir ürünle birlikte, almasıyla gerçekleşiyor. Bu süreç bir ürün talebinde bulunana dek devam edebiliyor; Adidas sözcüsüne göre faz 2 ve faz 3 ile devam ediyor ve son olarak faz 4’e ulaşıyor.

Sanatçı Damien Hirst, şubat ayında alıcıları dijital ve fiziki arasında bir seçim yapmaya davet etti. 10 bin eşsiz dijital spot resmi, resim başına 2 bin dolardan, NFT olarak sattı. NFT sahipleri bir yıl içerisinde bu jetonu fiziki dengiyle takas etmek isteyip istemediğine karar verecek. Yılın sonunda -gerek fiziki gerek dijital- kalan parçalar yok edilecek ve insanların elinde ya bir dijital sanat eseri NFT’si ya da küçük bir resim kalacak.

Bilhassa sanat dünyası yakma konseptini benimsemiş durumda. Dijital sanatçı Pak, insanların dijital sanatla ilintili NFT’lerini yakabileceği bir NFT yakma platformu başlattı. Karşılığında (parçanın fiyatına ve mevcut miktarına bağlı olarak) platformun Ash adlı dijital parasından bir miktar alıyorlar. Pak ileride ödeme olarak yalnızca Ash kabul edecek ve diğer sanatçılar da Ash kabul etmeyi seçebilecek. “Komik bir tespitte bulunuyor aslında: Hangisi daha değerli? Asıl sanat eseri mi, asıl NFT’niz mi, yoksa jetonlar mı? İnsanlar yıllardır bunu anlatmaya çalışıyor.” diyor Serotonin’den Cassatt; Müşterisi Sotheby’s söz konusu projede Pak ile iş birliği yapmış. “Budist keşişlerin göz alıcı bir mandala yapıp rüzgara savurduğunu düşünün; son derece ilginç bir sanatsal deney.”

Trul’a göre yakma, marka hakkının ihlali vakalarında enteresan bir seçenek sunabilir. Hermés vakasını ele alalım; marka iddiaya göre kendi çantalarına benzeyen NFT’ler satan bir sanatçıya dava açtı. Bu örneğe göre marka, MetaBirkins’in sahiplerini, markanın sunduğu NFT’ler karşılığında, kendi NFT’lerini yakmaya davet edebilirdi. “Her gün yeni bir jeton ekonomisi yapısı çıkıyor ve sınırlarını belirleyen tek şey hayal gücümüz,.” diyor Bearsnake.

Bu da daha önce olmayan avantajlar ve araçları beraberinde getiriyor, diyor Zhang. “Yalnızca fiziki bir ürününüz olduğunda bunun dijital dünyada asla kullanılamayacağını anlamak çok önemli. Ama dijital ikizleriniz ve bir jetonunuz varsa söz konusu dijital nesneyi her türlü yüzeyde kullanabilirsiniz. Elinizde Nike ayakkabılarını sergileyen dijital bir NFT var diyelim; ertesi gün Adidas çıkıp ‘Elinizde bundan varsa size ayakkabılarımdan vereceğim,’ diyebilir. Bu daha önce mümkün değildi ama artık öyle çünkü elinizde dijital bir nesne var.”