Bir Adresin Ötesinde

Sevan Bıçakçı

Yüzlerce yıllık Kapalıçarşı, mimari, tarihi, kültürel ve ekonomik bir değer. Uluslararası bir liman kenti olan İstanbul’un ticaretini pekiştirmek için türlü zanaatkar ve esnafı aynı çatı altında toplayan bu vizyoner proje, Türkiye turizminin kalbinin attığı yerlerden. Ne var ki sayısız seçeneğe rağmen Kapalıçarşı’ya mücevher almaya gittiğini söyleyen biriyle sık karşılaşmayız – eğer arayışı yabancı bir markaya ait meşhur bir tasarımın replikası değilse tabii. Açıkçası Kapalıçarşı, fikir haklarına saygı duyan işletmeler kadar orijinaliyle arasındaki fark ayırt edilemeyen imitasyon ürünlerin bulunabildiği adres olarak biliniyor. Çanta ve saat gibi ürünlerde logo veya marka adı taşımaları sebebiyle kimi zaman önlem alınabilse de mücevherde iş zorlaşabiliyor.

Neyse ki isminin taşıdığı önemi hakkıyla yaşatan yetenek ve girişimler var, ortak özellikleriyse bambaşka kulvarlarda olmalarına rağmen aynı hevesle yaratıcılığı yüceltmeyi amaçlamaları. Örneğin, mücevhere sanatsal yaklaşım denince akla ilk gelen isim olan Sevan Bıçakçı. Tasarımcının masalsı mücevherleri, İstanbul’un efsanelerini, kubbeli kült yapılarını ya da doğadan aldığı ilhamları somutlaştırıyor ve sonuçta ortaya özenle oyulmuş bir ametistin merkezinde olduğu pırlantalı altın ve gümüş Hagia Sophia yüzük gibi nadide parçalar çıkıyor. Sevan Bıçakçı’nın son yeniliğiyse bizi iç dünyası ve üretim sürecinde hayalperest bir yolculuğa çıkardığı The Art of Dreaming adlı video çalışması.

Arman Suciyan

Tıpkı Bıçakçı gibi küçük yaşta Kapalıçarşı’da bir ustanın yanında çalışarak mücevherle tanışan diğer bir isim Arman Suciyan ise İngiltere’deki eğitimi ve Stephen Webster ile uzun süreli işbirliğinden sonra, 2010’dan bu yana kendi adını taşıyan markası için tasarlıyor. Suciyan’ın özellikle uniseks ve fütüristik çizgideki mücevherleri dikkat çekici. Usta-çırak geleneğiyle yetişen bu örnekler, Kapalıçarşı’nın aslında değerli taşlar kadar somut ancak saçtıkları ışık kadar da soyut değerler barındırdığını bir kez daha gösteriyor. Üçüncü jenerasyon temsilcisi olduğu kuyumcu aileye yakışır bir şekilde Fatoş Altınbaş, akademik kariyerine ek olarak 2019’da hem Rizzoli yayınevinden çıkan The Stones of Grand Bazaar’da bu zanaat mirasını kaleme almış, hem de yeni mücevher markası Mevaris’e ait tasarımlar için bu zincirin birer parçası olan ustalarla çalışmaya başlamıştı. Kısa sürede ilk yurtdışı butiğini Londra’da açarak Mevaris ve yolculuğu ilgi uyandırmayı başarıyor.

Kapalıçarşı, eski duvarlarla sınırlı coğrafi bir lokasyonun ötesinde, Tarihi Yarımada’ya sığmayan ve İstanbul’u temsil eden bir ekol aslında. Efsaneyi canlı tutan ve namını uluslararası boyuta taşıyan da yaratılan katma değerler. 1980 yılından beri hazırladığı zarif tasarımların ayırt edilebilir stil çizgisi ve High Jewellery konseptine bu marka kimliğiyle Türkiye’den yorum getirişiyle dünya markasına dönüşen Gilan bunun en güçlü örneği. Bizans Kraliçesi Theodora’dan İpek Yolu’na uzanan ilham kaynaklarıyla kırmızı halı etkinliklerinde Jennifer Lopez ve Lily Collins gibi isimlerin üzerinde gördüğümüz markanın, Osmanlı’ya özgü çintemani motifini yorumladığı koleksiyonlar ve özellikle de lale kesim taşlı parçaları dikkati hak ediyor.

Gilan

İstanbul’un sembolü olan çiçeğe bir gönderme olan bu kesim, Gilan’ın kendi buluşu olması sebebiyle sadece ona özel. Bordo mineli pembe altın Hafsa yüzük üzerinde parlayan 1.56 karatlık pembe turmalin, lale kesimin en çağdaş kullanımlarından. Kapalıçarşı’nın tasarımcılarıyla anılarak markalaşmasında önüne çıkan engel, muhtemelen işte bu renkli değerli taşlar ve tabii elmasların yaygınlaşmasıydı. Ederleri altın veya gümüş gibi herhangi bir hassas tartıyla ölçülemeyen, berraklık, kesim ve renk gibi kriterleri olan bu madenler, özel laboratuvar incelemeleri ve sertifikalar gerektiriyor.

Aida Bergsen

Mevaris

Kısmet by Milka

GIA ve HRD gibi kurumların sağladığı sertifikalar günümüzde en geçerli olanlar; ancak 2015 yılından bu yana Türkiye Gemoloji Laboratuvarı da derecelendirme yaparak sertifika sağlıyor, eğitimler de veriyor. Bir diğer mihenk taşı hiç şüphesiz 2017’de kapılarını açan Marmara Üniversitesi’nin Mücevher Tasarımı lisans programı. Ancak ciddi adımlardan biri daha 2021’de atıldı; kuyumcuları nitelikli standarda taşımak için her işletmenin Kuyumculuk Yetki Belgesi alması şartı koşuldu. Türkiye belki mücevhere tasarım sahnesinde geç katıldı ancak işte ara kapanıyor ve bir yandan uluslararası platformda, farklı kategorilerdeki örneklerle saygınlığı perçinleniyor. Heykelsi ve özgün tasarımlarıyla Las Vegas’taki Couture Show’da pek çok defa alkışlanan Aida Bergsen, YouTube’da üretim süreçlerini paylaşan Manuk’s Workshop, bu yıl Guerlain’e özel edisyon parfüm şişesi hazırlayan moda dostu Begum Khan, Madonna’dan Meghan Markle’a türlü ünlü ismin tercih ettiği Kısmet by Milka ve daha pek çoğu... Kapalıçarşı geleceğe taşınmaya devam ediyor.