Sıradaki Durak: Uzay

İnsanoğlu bu evrende yalnız olup olmadığına dair kanıtlar aramaya uzayın derinliklerine gittikçe ve uzay seyahati, normal insanlar için bilim kurgu filmlerinin konusu olmaktan çıktıkça yıldızların sandığımızdan daha yakın olabileceğini keşfettik. Mars’ta bir hayat kurma hayali giderek yakınlaşırken, moda da her zaman olduğu gibi tüm bu gelişmelere bir ayna tutuyor.

1960’lardan beri aslında uzay temalarını podyumlarda görmeye alışıktık, ancak artık şimdi uzayda moda markalarını görmeye hazırlandığımız bir çağa ayak basıyoruz. Zira Prada, Under Armour, Y-3 gibi markalar artık astronot kıyafetleri ve uzay turizminde kullanılacak özel kostümleri tasarlıyorlar.

1960’lar sosyokültürel ve ekonomik açılardan oldukça karışık dönemlerdi. John F. Kennedy'nin ve Martin Luther King Jr.'ın suikaste uğraması, Woodstock Festivali, Berlin Duvarı’nın inşası… Tüm bu gelişmelere rağmen, bir olay daha vardı ki tüm geleceği etkiledi: Ay’a ilk adım.

Bilim kurgu türündeki eserlere ve tasarımlara da ilham olan Apollo 11'in Ay'a inişi, şüphesiz yaşadığımız evreni algılayış biçimimiz ve insanoğlu olarak yapabileceklerimizi kavramamız bakımından da bir dönüm noktası oldu; moda sektöründe de bize fütürist tasarımcıları verdi. André Courrèges, Pierre Cardin, Paco Rabbane gibi isimlerin o dönemki tasarımlarını incelerseniz mutlaka uzay temalı astronot kıyafetlerini andıran görünümlere rastlarsınız. Aynı zamanda 1930’larda laboratuarda keşfedilen nylonun, zekice bir pazarlama stratejisiyle 1960’larda modanın en popüler kumaşı haline gelmesiyle, nylon ve türevi kumaşların streç, parlak ve canlı renklerle boyanabilen yapısı, bilim kurgu temasındaki tasarımların rahatça ortaya çıkmasını sağladı. 

Ay’a ilk adımı attığımız günden bugüne kadar da uzay keşfi konusunda yaşanan gelişmeler, modaya hep ilham verdi. Chanel’in 2017’deki Grand Palais defilesinde ortaya kocaman bir roket dikmesi ve uzay temalı çantalar, aksesuarlar, görünümler üretmesi, Louis Vuitton, Marine Serre, Givenchy, Balmain, Prada ve Valentino’nun 2000’li yıllardan itibaren yeni koleksiyonlarında uzay temalarına yer vermesiyle uzay akımı modanın derinliklerine işledi. Hatta Vollebak ismindeki bir marka ilk kez ‘‘gezegenlerarası giyilmeye uygun’’ bir kapüşonlu sweatshirt tasarladı. Kevlar kumaşından yapılan ancak günlük giydiğimiz kapüşonlulara benzeyen bu ürünün, pamuklu versiyonlarının aksine +300°C dereceye, -200°C dereceye kadar dayandığı için Dünya’da, Mars’ta ve Merkür’de giyilebileceği iddia edildi. Yani, bir gün hep birlikte Mars’ta yaşamaya gidersek, yanınıza alabileceğiniz dolabınızdaki tek parça bu kapüşonlu olabilir.

Bu temalar aslında uzayı biraz daha halkın diline indirmeye yararken ve belki de bize uzaya seyahat hayalleri kurdururken, daha önce marka isimlerini aynı cümlelerde bile geçiremediğimiz birbirinden çok uzak görünen uzay endüstrisi ve moda markalarının işbirliklerine tanık olmaya başladık. İlk işbirliği modelinde aslında bir uzay şirketi moda endüstrisini ziyaret etti. NASA logolu tişört, ceket, şapka gibi ürünleri her yerde görmeye başladık. Balenciaga’nın NASA’yla resmi bir şekilde yaptığı işbirliğinde de hem Balenciaga’nın dijital modellerine hem de fiziki hayattaki tasarımlarının üzerine NASA logosunun eklenmesini sağlandı. Uzay markaları bu şekilde yavaş yavaş moda dünyasını eğlenceli bir şekilde fethederken, bu birliktelik dünyaya benzersiz bir ortak ürün getirmeye doğru evrildi.

2010’lu yılların sonları ve günümüze kadar olan dönemde moda markalarının uzay markalarına ‘‘iade-i ziyaret’’ yapmalarına şahit olduk. Y-3 ve Under Armour Virgin Galactic ile, Prada Axiom Space ile, X-Men filmlerinin kostüm tasarımcısı Jose Fernandez Elon Musk’ın şirketi SpaceX ile bir araya gelerek astronotlar için tasarımlar yapmaya başladılar. Peki, bir astronot kıyafeti tasarlamak normal bir takım elbise tasarlamaktan ne kadar farklı? Moda markaları gerçekten bu işi kotarabilir mi?

Uzay aracının dışına çıkan astronota bir hortum yoluyla hava sağlanması, eldivenlere kauçuk parmak uçları eklenmesi, hava, su ve pilleri tutmak için taşınabilir yaşam destek sırt çantalarının monte edilmesi, uzay giysilerini giyen astronotların vücutlarını belirli bir sıcaklıkta tutmak için düzenlenen havalandırma sisteminin geliştirilmesi, dışarıdan hızla gelebilecek herhangi bir cisme ve radyasyona karşı dayanıklı ancak kişinin taşıyabileceği hafiflikte olabilecek bir astronot kıyafeti yapılması uzay keşif yolculuklarının en kritik noktası oldu. Bu özellikleri okurken bile yorulduğunuza eminim, bir de bunların üretim süreçlerini göz önüne aldığınızda, bu kıyafetlerin neden artık modanın en pahalı ve en nadir parçalarından biri olacağını anlamışsınızdır. Hatta, adeta dünyanın en değerli haute couture parçasının özelliklerini dinlemek gibi hissettiriyor, değil mi?

NASA, 2025 yılında yeniden Ay’a ayak basacak astronotların Artemis III Görevi’nde giyeceği kıyafetleri tasarlaması için Axiom Space ile 228 milyon dolarlık bir kontrat imzaladı. Bu kıyafetlerin esnek tasarımları sayesinde farklı beden ölçülerindeki kişilere uygun olarak üretilmesi planlanıyor. Zira NASA, Artemis III Görevi’yle Ay’a ilk kez ayak basacak bir kadın astronotu göndermeyi hedefliyor. Bu kıyafet aynı zamanda, bir kadına uyacak şekilde özel olarak tasarlanan ilk NASA uzay giysisi. Kadın fizyolojisine özel astronot kıyafetinin bulunmaması 2019 yılında aslında NASA içinde bir skandal yaratmıştı. NASA, Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) tamamı kadınlardan oluşan bir ekip göndermeyi planlamıştı. Fakat, kadın astronotlardan biri, tüm mürettebatın giyebileceği doğru boyutlarda yeterli giysileri olmadığı için görevden alındı. Sonunda onun yerine bir erkek meslektaşlarını göndermek zorunda kaldılar. Evet, uzayda da Dünya’da olduğu gibi cinsiyet eşitliği skandalları yaşandı.

Bu hatadan ders çıkaran NASA, Axiom Space ile yeni astronot kıyafetlerinin hem kadın hem de erkek fizyolojisine uygun olarak en ileri teknolojilerle ve tasarımla donatmasını istedi. Bu istek üzerine Axiom Space, moda endüstrisinin en değerli markalarından biri olan Prada ile bu önemli görev için bir araya geldi. Prada’nın CEO’luk koltuğunu devralacak olan ve şu an Prada Grup Kurumsal Sosyal Sorumluluk başkanlığını yürüten Lorenzo Bertelli’nin konuyla ilgili görüşlerini sorduğumda şu yorumda bulundu: ‘‘Bu ortaklık bize yeni sınırların denenmesinde aktif bir rol oynama, 90'lı yıllardan bu yana America’s Cup yarışmasına katılımımızla güçlendirdiğimiz malzeme ve teknoloji alanındaki Ar-Ge bilgimizi daha da geliştirme konusunda inanılmaz bir fırsat sunuyor. Prada’da sürekli olarak bilgi birikimimizi nasıl artırabileceğimizi araştırıyoruz ve bu aynı zamanda uzmanlığımızı keşfedilmemiş alanlara uygulamak anlamına da geliyor. Axiom uzay sektöründe bir endüstri lideri. Bu, her ikimizin de birbirimize sunabileceğimiz en iyi katkıyı yapacağımız bir kazan-kazan projesi.’’

Berletti’nin liderliğinde dijitale, Web 3.0’a ve uzaya yatırım yapacak yeni bir Prada döneminin heyecanlı hikayesi, markanın mirasının Dünya’yı aşarak uzayın derinliklerine ulaşıp gelecek kuşaklara ve evrenlere taşınacağını da müjdeliyor.

Axiom Space’te bu projeyi yürütmekten sorumlu, EVA Program Management Başkan Yardımcısı Russell Ralston ile gerçekleştirdiğim söyleşide kendisi; ‘‘Prada ile işbirliğimiz, benzersiz zorlukları çözmek için uzayda alışılmadık ortaklıkların yeni bir dönemini temsil ediyor. Bu, Axiom Space ve Prada'yı iki farklı sektörden bir araya getiren çığır açıcı ve ürün yaratma konusunda benzer yaklaşım ve süreçlerle birleştiren ideal bir ortaklık. Prada ürünlerinin yaratılmasında gerekli olan beceri setleri, uzay giysisi tasarımı için gerekli olanlarla yakından uyumludur’’ diyor. 

Prada’nın böylesine teknik bir üründe çalışırken İtalyan mirasını ve tasarım gustosunu nasıl ortaya çıkarabileceklerini sorduğumda ise Ralston; ‘‘Axiom Space ve Prada birlikte Axiom Space AxEMU uzay giysisinin dış katman tasarımı üzerinde çalışacak. Prada ile ortaklığımız, dış katmanın alttaki katmanların kapasitesini korumasını ve estetik açıdan hoş kalmasını sağlamayı amaçlamaktadır. Geleneksel uzay giysisi tasarımı, estetiği çok az göz önünde bulundurarak çok pratik olmuştur. Prada, estetiği ve giysinin nasıl göründüğünü ve izleyiciyle nasıl bir bağ kurduğunu vurgulayan benzersiz bir tasarım perspektifi getiriyor. Bu ortaklık sayesinde, yüksek mühendislik ürünü işlevsellik ile çekici tasarım arasındaki boşluğu doldurmayı hedefliyoruz. Uzay giysisinin dış katman tasarımı, hareket kabiliyeti sağlarken uzaydaki çeşitli unsurlardan korunma da dahil olmak üzere birçok zorlukla karşı karşıya gelen astronotlara özel olarak geliştirilmektedir. Prada, AxEMU uzay giysisinin dış katmanını iyileştirmek için Axiom Space mühendisleriyle birlikte çalışacak ve genel uzay giysisi tasarımını iyileştirmek için gelişmiş malzemeler ve stilistik unsurlar getirecek. Prada sadece tasarım değil, aynı zamanda kompozit üretimi ve özel malzeme geliştirme konularında da zengin bir deneyime sahip ve Luna Rossa Americas Cup takımında bu iki beceriyi de kullanıyor’’ yorumunda bulunuyor.

Axiom Space, aslında moda, sanat ve tasarım endüstrilerine uzak bir şirket değil. Firma daha önce, marka renkleriyle uyumlu bir estetik oluşturmak için Apple TV+ dizisi For All Mankind’dan kostüm tasarımcısı Esther Marquis ile işbirliği yaptı. Aynı zamanda yeni nesil uzay giysilerini geliştirmek için Cirque De Soleil’in kostüm ekibinden, Calvin Klein’ın tasarımcılarına kadar pek çok kişiyle bir araya geliyor.

Peki, yeni nesil astronot kıyafetlerini giyecek astronotlar bu konuda ne düşünüyor? Özellikle kadın astronotlar… Bu konudaki sorularımı, 2 Kasım’da uzaya giden ilk 100 kadından biri olan Virgin Galactic’in astronotu Kellie Gerardi’ye yönelttim. ‘‘Haute couture dışında, işlevsel uzay giysilerinin tasarımında da moda evlerinin daha yakın işbirliği içinde olduğunu görmek beni heyecanlandırıyor - uzay giysileri gibi önemli ve yüksek performanslı giysilerin aynı zamanda sanatsal ve güzel olmaması için hiçbir neden yok’’ şeklinde yorumda bulunan Gerardi’nin uzaya uçan 90. kadın olarak, 2 Kasım’da uzayda yaptığı araştırmasının bir kısmı uzay ortamının insan vücudunu ve özellikle de kadın vücudunu nasıl etkilediği üzerineydi. Akıllı tişörtteki gömülü sensörler, vücudunun uzay uçuşuna nasıl tepki verdiğine dair biyometrik veriler toplamasına yardımcı oldu. Gerardi, moda markalarına bir sinyal vererek, aslında bu teknolojinin işlevsel atletik kıyafetlere doğru genişlemeye devam ettiğini görmek istediğini belirtiyor.

Kariyerinin başlarında, mikro yerçekiminde prototip ticari uzay giysilerini değerlendiren Gerardi, erkeklerin yanı sıra kadınların vücutlarını da optimize etmeye yardımcı olacak, kadınların fizyolojik ihtiyaçlarının ve farklılıklarının tasarımın ilk aşamasından itibaren dikkate alındığı yeni nesil uzay giysisi tasarımı konusunda heyecanlı olduğunu belirtiyor.

Modaya büyük bir tutkusu olan Gerardi, aynı zamanda kariyerinin önemli anlarında giydiği bir dizi özel uzay temalı giysi tasarladı ve bu yılın başlarında New York Moda Haftası'nda Forbes x Rise defilesinde yürüdü. Her zaman nasıl göründüğüne önem veren bir kadın astronot olan Gerardi’ye, kişisel olarak en merak ettiğim sorulardan birini de sordum. Uzayda makyaj yapılıyor mu? ‘‘Evet! Uzayda tüm normal günlük makyajımı yaptım. Hatta uçtuğum sabah TikTok’ta bir video çektim ve uzayda güzellik ürünleri için çeşitli hususları paylaştım. Özellikle, ürünlerdeki toksisite ve yanıcılığa dikkat etmek, ideal olarak su bazlı ürünler kullanmak istersiniz. Yüzünüzde hızlandırıcı görevi gören bir şey istemezsiniz. Ben bu nedenle MAC Cosmetics ürünlerini tercih ettim. Ayrıca, sadece uzay aracındaki diğer kişilerin konforu için değil, beklenmedik kokular gemideki yüklerde veya teknolojide bir sorun olduğuna işaret edebileceğinden ve bir kokunun kaynağını hızlı bir şekilde tespit edebilmeniz gerektiğinden, kokuları sınırlamak istersiniz. Benim uzay uçuşum aynı günlük bir yörünge altı bilim uzay uçuşuydu, ancak uzun süreli bir kapsama alanı istiyordum. Sabahın şafak öncesi saatlerinde kendi makyajımı yaptıktan sonra, daha sonra profesyonel bir makyaj sanatçısından biraz göz farı ve ekstra kontur ile bana yardımcı olmasını istedim (bir gün bunu nasıl iyi yapacağımı kendim öğreneceğim!) Hayatım ve kariyerim için böylesine önemli bir günde mutlak en iyi şekilde görünmek ve hissetmek istedim. Bu anlamda düğün günüm gibiydi!’’

Modayı sıkı takip eden bir astronot olarak “uzaygiyim”e girmeyi düşünen moda markalarına tavsiyelerini sorduğumda; ‘‘Cesur olun ama markanızın tarzına ve uzmanlığına sadık kalın. Bazen moda ve güzellik markalarının uzaydan esinlenen ürünlerini daha sert veya daha faydacı göstermek amacıyla ‘kaba görünümlü’ tasarlama dürtüsünde olduklarını düşünüyorum. Şu ana kadar uzay modasında eksik olan şık tasarımları, yüksek kaliteli kumaşları ve zarif, kadınsı siluetleri arzuluyorum. Ve ben de kendi tasarımlarımla pazardaki bu boşluğu doldurmaya yardımcı olmayı dört gözle bekliyorum!’’ diyen Gerardi, önümüzdeki yıl sınırlı sayıda uzay temalı elbise koleksiyonu çıkarmayı planlıyor.

Uzay ve moda endüstrisi benzersiz şekilde bir araya geldikçe, aslında birbirlerine ne kadar çok benzediklerini de keşfediyorlar. Astronotların güvenliğini sağlayan materyallerle fonksiyonel tasarımları geliştirdikçe, daha iyisini yapmak için sürdürülebilir ve ‘‘evrene zarar vermeyen’’ materyaller de gelişim gösterecek. Ve günün birinde belki de bu kıyafetlerden birini giyerek uzay seyahatine çıkıp Ay’a adım atan kişi siz olacaksınız.

‘‘Dünya, uçsuz bucaksız kozmik arena içerisindeki ufak bir sahnedir’’ der Carl Sagan. Markalar artık farklı sahnelerde rol almayı planlarken, uzay ve moda markaları arasındaki işbirlikleri bizim için şimdilik küçük, ama aslında evreni keşfetmeye doğru kocaman bir adım…