Beyoğlu'ndan Sevgilerle

Gümüşsuyu Palas

Turan Farajova, ilk olarak 2014 yılında başladığı kent tarihi araştırmalarını İstanbul Apartmanları isimli sosyal medya hesabı aracılığıyla Eylül 2020’den bu yana Instagram’dan paylaşıyor. Onun için bir İstanbul aşığı diyebiliriz. Son sekiz yılını İstanbul kent tarihi araştırmalarıyla geçirirken özellikle estetik mimariye sahip yapılar özelinde İstanbul’un sosyal yaşam tarihini ele almayı seviyor. Bu merakı ve ilgisinin ürünlerinden biri de İstanbul Apartmanları – Hikayeleri ve Anıları ile Beyoğlu kitabı.

Turan Farajova’nın metinlerine, uzun yıllardır tanıştığı ve kendisi gibi tarih ve mimariye tutkun video ve fotoğraf sanatçısı M. Serdar Kılıç’ın fotoğrafları eşlik ediyor.

Kitap, İstanbul’un ilk apartmanlarına ev sahipliği yapan ve aynı zamanda ilk belediyenin kurulduğu yer olan Beyoğlu’nun dört ana arterinden önem taşıyan birçok sokak, cadde ve apartmanın anı ve hikayelerinin anlatıldığı bu kitap, 19. Yüzyıl sonu ve 20. Yüzyıl başında Beyoğlu’nda yaşamını sürdürmüş birçok ailenin hayatına da ışık tutuyor.

Beyoğlu’nda yerleşen 4 ana arterden (Meşrutiyet Caddesi, İstiklal Caddesi, Sıraselviler ve Cihangir Bölgesi, Gümüşsuyu – Taksim bölgesi) 80’in üzerinde binanın hikayesi ile birlikte, binalarda yaşamlarını sürdürmüş ailelerin hayatlarına da bir zaman yolculuğu yapılıyor. Kimisi acı kimisi tatlı bu anı ve hikayeler, okuyucuların Beyoğlu’na bakışını değiştirecek ve güzelleştirecek.

Turan Farajova ve M. Serdar Kılıç tarafından hazırlanan İstanbul Apartmanları – Hikayeleri ve Anıları ile Beyoğlu kitabını keşfediyoruz.

Frej Apartmanı

Sizi ilk olarak 2014 yılında başladığınız kent tarihi araştırmalarını İstanbul Apartmanları isimli sosyal medya hesabı aracılığıyla Eylül 2020’den bu yana yaptığınız paylaşımlarla tanıyoruz. Bize biraz kendinizden ve bu ilginizden bahseder misiniz?

Turan Farajova: 1991 yılında Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de dünyaya geldim ancak 4 yaşımdan beri İstanbul’da yaşıyorum. Lisans eğitimimi siyaset bilimi üzerine, yüksek lisans ve doktora eğitimimi ise tarih alanında yapmayı seçtim. 8 yıldan beri İstanbul kent tarihi araştırmaları yapıyorum, özellikle estetik mimariye sahip yapılar özelinde İstanbul’un sosyal yaşam tarihini ele almayı seviyorum. Bu merakım ve bilgi birikimim İstanbul Apartmanları adlı mimarlık ve kent tarihi platformunu Eylül 2020’de kurmama sebep oldu. O tarihten beri çok daha kapsamlı ve detaylı kent tarihi araştırmalarını yürütmek için alan yaratabildim kendime. 

İstanbul Apartmanları projesi kitaba nasıl evrildi? Hep aklınızda var mıydı bir kitaba dönüştürme fikri?

TF: Bunu biraz kitapsever takipçilerime borçluyum diyebilirim. Dijital ortamda bu hikayeleri okuyup görsellere bakmak hoşlarına gitse de, bir kitapta derlenerek dokunulabilir hale getirilmesini çok fazla talep ettiler. Bu talebe karşın, aynı formatta bir yayın olmadığını yaptığım araştırmalarda gördükten sonra “Neden olmasın?” sorusu üzerine maceramız başladı. 

Kapitülasyon Mahkemesi

Tarihi boyunca pek çok kültüre ev sahipliği yapan İstanbul’un apartmanlarındaki yaşanmışlıklar, günümüzde hala keşfedilmeyi bekleyen anılarla ve hikayelerle dolu. Sizin için İstanbul ne ifade ediyor, nasıl anlatırsınız kendi İstanbul’unuzu?

TF: İstanbul benim için yukarı bakmayı gerektiren bir şehir. Tüm kalabalığı ve yorucu tarafına rağmen bu şehir yüzyıllardır bir dünya metropolü ve belki de onu eşsiz kılan unsurlardan biri de bu. İstanbul’u mimarisiyle, deniziyle, ruhuyla seviyorum. Yüzyıllardan beri onlarca uygarlıktan insana ev sahipliği yapmış bu eşsiz şehrin, her gün önünden geçtiğimiz yapılarının nelere şahit olduğunu araştırmak ve paylaşmak benim için benzersiz bir duygu. 

İstanbul Apartmanları’nda neler bekliyor bizleri, İstanbul’un hangi yönlerini keşfedeceğiz?

TF: İstanbul Apartmanları, planlanan yeniliklerle beraber hem akademik hem de dijital yönü daha gelişmiş gerçek bir kent yaşamı platformuna dönüşecek. Bu yıl içerisinde İstanbul’da henüz hiç değinmediğim mahalle ve ilçeleri ele alıp geçen bir yılı aşkın sürede ele aldığımdan daha fazla yapıyı ele alma isteğindeyim. Özellikle yalı ve köşkler konusunda envanterimi daha fazla genişletebilmeyi umuyorum.

 
Albukrek Evi

Bu kitap kimlere ulaşsın istersiniz?

TF: Hedef kitlem İstanbulseverler, mimarlar ve sanat tarihçileri. Özellikle mimarlık öğrencilerinin, mimarlık tarihi alanında gelişimlerine fayda sağlayacak bir kaynak olmasını arzuladım. 

İstanbul Apartmanları projenize sosyal medyadan nasıl tepkiler alıyorsunuz?

TF: :İlk günden beri ilgi odağı olan ve çok takdir gören proje oldu. Kimileri anılarını anlatırken, başkaları kendi bilgi birikimlerini paylaşmaktan çekinmediler. Her açıdan bir ziyafet sofrasına benzettiğim bu hesap, binlerce İstanbulseverin katkılarıyla gelişmeye devam ediyor. 

Metro Geçidi Tünel Han

Sadece Beyoğlu bölgesini görüyoruz kitapta, İstanbul’un güzel apartmanlarının yer aldığı diğer bölgeler için de kitap projeleri olacak mı? 

TF: Kitap fikri ilk oluştuğunda tüm İstanbul’u tek bir kitapta anlatamayacağımı anladım ve ilçelere ayırma kararı verdim. Bu doğrultuda, İstanbul’un ilk belediyesinin kurulduğu, ilk apartmanların inşa edildiği Beyoğlu’nu, ilk sırada ele almak istedim. Serinin devamı olacak ve tarihi öneme sahip her ilçeyi ele almayı hedefliyoruz.

İstanbul Apartmanları kitabı için projenin yöneticisi Turan Farajova ile nasıl bir araya geldiniz? 

M. Serdar Kılıç: Turan ile tanışıklığımız 7-8 yıllık bir geçmişe dayanıyor, kişisel olarak tarih ve mimariye olan ilgimle onun yönettiği Instagram hesabının içerikleri son derece örtüşüyordu. İş dışında çıktığım seyahatler ve deneyimlerimi paylaştığım kendi Instagram hesabımın yapısı da benzeşiyor. Hal böyle olunca da proje süreci çok hızlı gelişti ve yola çıktık.

Kitaptaki fotoğraflardan bahseder misiniz biraz… Neler içeriyor, ne kadar süredir bu çalışma için hazırlık yapıyorsunuz?

MSK: Dünyanın en eski şehirlerinden birinde yaşadığımızı fark ettiğiniz anda aslında çok şey değişiyor; bakışınız, gördüğünüz ve düşündüğünüz imgeler farklılaşmaya başlıyor. Turist gibi olmak gerekiyor. Kitapta yer alan apartmanların çekimine yaz aylarında başladım, sonra aynı yerleri Eylül ve Kasım’da yeniden fotoğrafladım. Farklı ışık, farklı enstantenelerini yakalamak için bunu yapmak istedim. Yüzyılı aşkın yaşı olan apartmanların detay-dokularını alabilmek baskıda izleyiciye aktarabilmek 100mp çözünürlükte fotoğraflar üzerinde ciddi bir süre post prodüksiyon aşaması da gerektirdi. En zor olan yanı şüphesiz ki eski şehrimizin dar ve bitişik nizam yapılarını sokak seviyesinde fotoğraflamak oldu; geniş açı kullanımının verdiği bozulmaları giderebilmek hiç de kolay olmadı. Fotoğrafları genel olarak mimari bir planı değil de kitapta anlatılanları hikayeleri tamamlayacak şekilde seçmeye özen gösterdim. Arşiv niteliğinde olabilmesi için hiçbir yapıda silme, düzeltme ya da bozma yapmadım. Bazen bir kurye, bazen akışta gördüğümüz şemsiyeler tüm gerçeklikleri ve doğallıklarıyla yansıdı.

Fotoğraflamaktan en çok keyif aldığınız İstanbul silüetleri ya da muhitler hangileri? 

MSK: Bunun için tek bir yer ya da bölge dersem gerçekçi olmayacak; Balat’ın renkleri, insanları, Galata’nın ihtişamlı ve işçilikleri kusursuz yapıları gibi Boğaziçi’nin dünyada eşi benzeri olmayan yapıları ve Kadıköy’ün ruhu bedeninden çekici köşkleri bunların örnekleri olabilir. En meditatif yanı ise tek başınıza daracık sokaklarda dolaşırken ansızın karşınıza çıkan ilk bakışta aşık olur gibi olan yerler olabilir. Onlardan biri de bu kitapta yer alıyor; benim için en özel olanıydı diyebilirim. Tomtom sokakta yer alan dönemin Kapitülasyon Mahkemesi yani Ecole Française Pierre Loti (Pierre Loti Fransız İlköğretim Okulu).

Metro Geçidi Tünel Han