Yapay Zekanın Dünü, Bugünü ve Yarını

Teknoloji sektöründe eylül ayına verilen özel bir isim vardır: technology ile september’ın birleşimi olan “Techtember”. O sene yapılan güncellemeler ve şirketlerin paylaştığı gelişmeler ekim ayına denk geldiğinde Techtober olarak da kullanılır. Mayıs ayının uzantısı olmadığından olsa gerek, yeni bir isim henüz türetilmedi ama ileride bir gün yapay zeka devrimi ne zaman yaşanmıştı diye sorulduğunda Mayıs 2024 hatırlanacak bir ay olarak tarihe geçti.

Yapay zeka alanında bir sıçrama döneminin tam ortasındayız, ya da belki de başlangıcındayız. Şu an bulunduğumuz noktadan tam konumu tespit etmek oldukça zor. Yıllardır hayatımızda olan şirketlerin dönüşümlerine ya da geride kalışlarına tanıklık ettiğimiz, hiç duymadığımız şirketlerin çok kısa zamanda devasa bilinirlik kazandığı, değerlendiği bir dönem bu.

Çoğunluğu Mayıs 2024 olmak üzere haziran ayında yapay zeka ve yapay zeka alanını sahiplenen şirketler tarafında hem bugünü hem son kullanıcıları hem de geleceği şekillendiren pek çok gelişme paylaşıldı. Bu teknolojilerin ne olduğuna, nasıl bir değişime yol açacağına ve tabii en önemlisi yapay zekaya gelen güncellemelere hep beraber kulak verelim.

Yapay zeka alanında en çok öne çıkan ve kendi içlerinde pek çok alanda rekabet eden şirketlerin başında OpenAI ve en büyük yatırımcısı Microsoft, Nvidia ve Google geliyor. Uzun zamandır bu konu hakkında açıklama yapan ama henüz bir ürün ortaya sürmeyen Meta ve Apple ise bir adım geriden geliyorlar.

Mayıs ayında neler oldu konusuna geçmeden önce biraz geriden almak ve bir durum analizi yapmak daha doğru olur. OpenAI’ın özellikle ChatGPT ile yapay zeka alanında yaptığı sıçrama, üretken yapay zeka kullanımını kullanıcıya ilk sunan şirket olması nedeniyle artan bilinirliği, milyonlarca kullanıcısıyla, 2023’ün sonlarına doğru şirketin yönetim kurulu ve kurucuları arasında yaşanan 72 saatlik kaos ve 2024 Mayıs ayına kadar paylaştığı gelişmelerle şüphesiz yapay zeka konusunun en bilinen ve görünen oyuncusu. Google ise belki de en çok kullanıcıya sahip tek platform. Herkesin ya bir e-posta hesabı var ya da Google Chrome tarayıcısını kullanıyor. ChatGPT’nin hemen akabinde tanıttıkları Bard, lansmanı sırasında yanlış cevap vermesi ve akabinde yaşanan bazı teknik sorunlar nedeniyle hızlıca Gemini olarak kimlik değiştirdi. Gemini lansmanında da bazı sorunlar yaşansa da mayıs ayında paylaşılan yeni özellikler ve ürünlerle belki de OpenAI ile arasındaki rekabet ilk defa bu kadar güçlendi.

İlk kulis bilgisi. Google, Gemini ve yapay zeka tabanlı yeni ürünleri için 14 Mayıs’ta bir etkinlik yapacağını çok öncesinde duyurmuştu ve herkes merakla bu etkinliği bekliyordu. 10 Mayıs tarihinde OpenAI, 13 Mayıs’ta yani Google’dan tam bir gün önce bir etkinlik yaparak yeni ürünler paylaşacağını ve bu ürünlerin herkes için oldukça şaşırtıcı olacağını söyledi. OpenAI lansmanında tanıtılan ve kimilerinin “Her filmi gerçek oldu” dediği kimilerinin ise Avengers’ın vazgeçilmezi Iron Man ya da diğer adıyla Tony Stark’ın Jarvis isimli bilgisayarına benzettiği GPT-4o ürünü ve özellikleri farklı demolarla beraber tüm dünyayla paylaşıldı. GPT-4o’daki o, omni yani çoklu ifadesinin kısaltılmışı çünkü bu yeni ürün metin, konuşma, video, görüntü gibi pek çok formatla kullanılabiliyor. Sadece kullanılabilirlik değil, bu formatlarda etkileşime geçiyor olması Her filmiyle ilişkilendirilmesinin esas nedeni.

ChatGPT-4o ister telefon ister masaüstü bilgisayarınızdan her saniye erişebileceğiniz bir sanal asistan. Eklenen hafıza özelliğiyle artık eski konuşmaları, sorguları hatırlayabiliyor. Bu da aslında her seferinde baştan görev ve bağlam yazmak yerine, direkt yeni gündem hakkında sorgu başlatmayı mümkün kılıyor. Filmde Joaquin Phoenix tarafından canlandırılan Theodore karakterinin Samantha isminde yapay zeka botuyla olan ilişkisinin zaman içerisinde gelişimini izlemiştik. Samantha, Theodore’un sesinden duygu durumunu anlayabiliyor, ilgi alanları hakkında konuşabiliyor ya da geçmiş zamanda gerçekleşen diyaloğa atıfta bulunabiliyordu. Her filmiyle ilişkilendirilmesinin temel nedeni bu ki, kurucu Sam Altman lansmandan önce sadece “Her” yazdığı tweeti paylaştı.

Yeni paylaşılan özelliklerden bir diğeri ise simültaneye oldukça yakın dil çeviri özelliği ve yeni eklenen diller. Direkt olarak konuşmayı dinleyerek çeviri yapması hem bu alanda var olan diğer uygulamaların hem de tercümanlık ve dil çevirisi gibi mesleklerin geleceğini sorgulattı. Yabancı dil bilmek, geleceğin yetkinlik setinde yer almayabilir mi? Sadece bununla da sınırlı değil, dünyanın en popüler ve yaygın yabancı dil öğrenme uygulaması Duolingo’nun hemen lansmanın ertesi günü hisse değerinin dramatik bir şekilde düşmesi de bunun en önemli göstergesi.

Kamera kullanımı ile ortamı, gösterilen cismi ya da kişiye dair özellikleri tanıması ve betimleyebilmesi tanıtılan diğer özelliklerden biri oldu. Tüm bu özellikler sadece Plus yani ücretli kullanıcılara değil herkesin kullanımına açılacak. İster masaüstü ister cep telefonunuzda sürekli olarak iletişime ve etkileşime geçebileceğiniz bir sanal asistanla yaşama dönemi başlıyor. Neden ücretsiz olduğu konusunda en çok öne çıkan yaklaşım ise veri ihtiyacı. OpenAI’ın AGI yani Artificial General Intelligence üstünde çalıştığı bir sır değil. AGI, bugün kullandığımız üretken yapay zeka botlarının en gelişmiş modeli. ChatGPT’yi insan gibi, insansı kelimeleri ile tanımlarken AGI’yi insan zekasının çeşitli görevlerdeki yeteneklerini taklit edebilen ve genel amaçlı öğrenme ve problem çözme kabiliyetine sahip yapay zeka olarak tanımlayabiliriz. AGI’nin eğitim setinde devasa miktarda verinin eğitilmesi gerekiyor. GPT-4o’nun lansmanından neredeyse 48 saat sonra OpenAI’ın kurucularından biri ve CTO Ilya Sutskever ve onu takip eden onlarca kişi OpenAI’dan istifa etti. Bazı kişilerin X’te yaptığı “Görev tamamlandı” gibi açıklamaları nedeniyle, bu kişilerin AGI’nin geliştirilmesine karşı oldukları ve bu nedenle istifa ettikleri gibi teknoloji dedikoduları yapıldı.

Lansman esnasında ve sonrasında tüm dünya bu yeni gelişmeleri konuşmaya dalmışken, Google, Geliştirici Konferansı’nda Gemini 1.5 Pro, Project Astra ve Project Alpha’yı tanıttı. Teknoloji perspektifinden bakıldığında Google’ın masaya koydukları OpenAI’dan daha fazla, özellikle de görsel tanıma alanında.

Lansmanda paylaşılan videolardan biri oldukça ilgi çekici. Bir Google çalışanı Londra’da King’s Cross’ta yer alan Google DeepMind ofisinde telefonunun kamerasını açarak camdan dışarıyı gösterip nerede olduğunu tahmin etmesini istiyor. Gelen cevap, King’s Cross! Bu esnada ofisteki pek çok objeyi göstererek tanımasını ya da farklı sorular sorarak o objeyi bulmasını istiyor. En sonunda ise gözlüklerini bulamadığını ve nerede olduklarını sorduğunda “Masanın üstünde, elmanın yanında” cevabıyla sadece gösterilen bir objenin değil aslında kamera açısından görebildiği her alanı ve bu alan içerisinde kalan tüm objeleri taradığı ve anlamlandırabildiği ortaya çıkıyor.

Google lansmanında öne çıkan diğer bir ürün OpenAI’In SORA’sının birebir rakibi olan VEO oldu. Kısaca metinden video üreten yapay zeka aracı. Şubat ayında tanıtılan SORA henüz Beta aşamasında. Her iki uygulamanın da gelişim alanları var ama şu halleriyle bile oldukça gerçekçi sonuçlar ortaya koyabiliyorlar. Bu teknoloji ile film ve eğlence endüstrisi, prodüksiyon şirketleri, oyun endüstrisi, markaların pazarlama, iletişim stratejileri ve ajanslar gibi pek çok alanda yeni bir dönemin başlaması oldukça mümkün görünüyor. Tamamıyla yapay zeka ile yapılmış içeriklerle içerik üreticileri, yapay zeka görüntü yönetmenleri gibi yeni meslekler duymak olası. Medya, prodüksiyon ya da reklam ajanslarının ürettiği sanal influencer sayısı gün geçtikçe artıyor. Mayıs ayında ilk AI güzellik yarışmasının düzenlenmesi bunun bir göstergesi. Pazarlama iletişim stratejilerinde kendi sanal influencer’larını üreten Prada ve Nars gibi markalar, Lil Miquela ya da ilk AI model Shudu ile çalışan Fenty Beauty, Balmain, Calvin Klein gibi markaların yanı sıra İtalya Turizm Bakanlığı da kendi sanal influencer’ını tasarladı.

Prada, Nars ve birkaç marka direkt kendi tasarımları ve yönetimleri altında sanal influencer’ler ürettiler. Balmain, Fenty Beauty, Calvin Klein ve sayısız marka Lil Miquela ya da ilk AI model Shudu gibi sanal influencer’larla işbirlikleri yaptı. Hatta İtalya Turizm Bakanlığı 2023 iletişim stratejisini ismini ve görüntüsünü Boticelli’nin ünlü eseri Venüs’ün Doğuşu tablosundan alan, İtalya’nın turistik yerlerini, kültürünü, gastronomisini tanıtmak üzere Venere sanal influencer’ı üzerinden yürüttü.

Microsoft mayıs ayında yaptığı lansmanda yapay zeka tabanlı bilgisayarını, yeni yazılım güncellemelerini tanıttı. CEO Satya Nadella, katıldığı bir programda “Recall” yani hatırlama özelliğini ve detaylarını paylaştı. Bu özelliği aktifleştiren kullanıcıların bilgisayarları belirli süreler içerisinde ekran görüntüleri alacak. Örneğin bir dosyanızın adını hatırlamıyorsunuz ama içerisindeki bir kelimeyi hatırlıyorsunuz. Recall özelliği sayesinde bu dosyayı bulmak mümkün oluyor. Ayrıca, yapay zeka sayesinde bu görüntüler arasındaki örüntüyü de oluşturarak, yapılan işlemi tekrar edebilme yeteneğine sahip. Bu özellik, kişisel verilerin güvenliği ve kişisel özgürlük konularında yepyeni tartışmaları da ortaya koydu.

Faaliyet konusunu en basit haliyle “çip üreticisi” olarak açıklanan Nvidia, haziran ayında Apple’ı üçüncü sıraya iterek Microsoft’un ardından dünyanın en değerli ikinci şirketi oldu.Teknoloji ya da Amerikan borsası ile ilgilenmeyen milyarlarca insanın belki de adını hiç duymadığı Nvidia’nın Amazon, Meta, Apple ve Google’ın çatı şirketi Alphabet gibi milyarlarca kişinin kullandığı yazılım ve uygulama şirketlerini geride bırakması oldukça büyük bir başarı. Özellikle de yapay zeka ve gelişen robot endüstrisiyle beraber Nvidia ilk sıraya da çıkabilir, bugün adını hiç bilmediğimiz bir şirketi bundan birkaç yıl sonra bu tabloda ya da zirvede görebiliriz.

Bir inovasyon şirketi olarak tanımlanan, inanılmaz büyüklükte veri setine, iOS ile yazılım, Mac ve Apple gibi cihazlarla donanım ürünlerine sahip olan Apple’ın yapay zeka yarışında geri kalması bu sıralamanın değişmesinde önemli bir rol oynadı. Tam Apple bu yarışta geride kaldı denilen noktada haziran ayında yaptığı lansmanda hem AI hem iOS18 hem de Vision Pro karma gerçeklik cihazı ve daha pek çok alanda yeni ürünleri ve özellikleri tanıttı. Yapay zeka ile ilgili tüm operasyonlar “Apple Intelligence” altında toplanıyor, bu da gelecekte pek çok şirketin kuracağı bu tür yapılara öncülük edecek. ChatGPT-4o lansmanı öncesinde Apple’ın, ChatGPT’nin Siri ile entegrasyonu için masaya oturduğu ve prensipte anlaştığı haberleri paylaşılmış, haber ne doğrulanmış ne de yalanlanmıştı. Lansman ile beraber öğrendik ki tarihin belki de en önemli işbirliklerinden biri yapılarak, hem Siri hem de iOS18, ChatGPT-4o entegrasyonuyla yapay zekaya kavuşuyor, Apple bünyesinde tam anlamıyla sanal bir asistan oluyor. Annenizle mesajlaşmanızdan uçağının saatini size hatırlatabiliyor, sesli direktifle toplantı oluşturabiliyor. İnternet erişimine ihtiyaç duymadan yapay zeka ile görseller tasarlayabileceğiniz yeni de bir araç tanıtıldı, midjourney gibi ücretli uygulamaların geleceğini değiştirebilir. Meta AI’ın eylül yani Techtember event’iyle beraber kullanıma sunulması bekleniyor. Hem genel hem de 29 farklı persona ve karakterde yapay zeka botları üzerinde çalışan Meta, bu chatbotları Facebook Messenger, Instagram DM ve WhatsApp içerisine dahil etmeye hazırlanıyor. ABD’de ve Avrupa’nın pek çok ülkesinde TikTok ile ciddi bir rekabette olan Meta, bu hamlesiyle rekabet avantajını yakalayabilecek mi, bunu zaman ve kullanıcıların reaksiyonu gösterecek.

İnternetin ilk zamanlarında olduğu gibi şimdi de bir yaratıcı yıkım sürecinin içerisindeyiz. “Yaratıcı yıkım” kavramı size olumlu mu yoksa olumsuz bir çağrışım mı yapıyor bilemiyorum ama 2000’li yıllarda çok büyük bir değişime neden olduğu aşikar. Bazı şirketler, bazı sektörler ya da meslek grupları olumsuz etkilenirken, bu değişimden çok daha büyük kitleler olumlu olarak etkilendi; yeni iş alanları ve meslek tanımları ortaya çıktı, yeni endüstriler oluştu, şirketler kuruldu. Evrim teorisinin sahibi Charles Darwin’e göre “En güçlü veya en zeki olanlar değil, değişime en iyi uyum sağlayabilenler hayatta kalır.” Yapay zeka ve gelişimine ayak diremek ya da onları yok saymak yerine anlamaya, öğrenmeye ve kullanmaya başlamak, değişime uyum sağlamak için hâlâ zaman var.