Bir Tarihçi Oppenheimer Hakkında Merak Ettiğimiz Soruları Cevaplıyor

Bugünlerde en çok duyduğumuz kelimelerden biri Barbenheiming – Greta Gerwig imzalı Barbie ile Christopher Nolan’ın Oppenheimer’ın bir araya gelmesi. Son 24 saatte tüm dünyada gişe rekorları kıran bu iki film son zamanlarda entertainment haber dünyasının en çok konuşulan başlıkları arasında. Hiç şüphesiz tanıdığım herkes de bu filmleri konuşuyor.

Kai Bird ile Martin J.Sherwin’in 2005 yılına ait American Prometheus adlı biyografisinden uyarlanan Oppenheimer’ı açıksacası Barbie filmini izledikten sonra izlemekten pek hoşlanmadım. Açıkcası Oppenheimer’ın üstümde bıraktığı o depresif etkiyi Barbie’nin pembe dünyasıyla yok etmeyi tercih edebilirdim. Manhattan Projesi’nin arkasındaki gerçekleri bilmek içinde bulunduğumuz dünyayı yeniden sorgulamama neden oldu. Daha fazlasını araştırmak için ise Atomic Heritage Foundation’ın kurucusu ve başkanı Cindy Kelly ile bir araya gelerek bu konuda merak ettiklerimi sordum.

J.Robert Oppenheimer’ın eşi Kitty’nin asıl mesleği neydi?

Kitty aslında Los Alamos’ta Dr.Louis Hempelmann’ın (hastane ve çalışanların sağlığından sorumlu kişi) süpervizörlüğünde çalışan bir biyolojist ve aynı zamanda laboratuvar teknisyeniydi. Ancak evlendikten bir yıl sonra işinden ayrıldı. Kendisi Los Alamos’un baskıcı dünyasından biraz uzaklaşmak adına evinde sık sık bir grup kadına kokteyl partileri veren bir ev kadını olmayı tercih etti. Kitty, kocası için de önemli bir sırdaştı. Robert Oppenheimer, karısına tamamen güvenir ve Manhattan Projesi'nin karşı karşıya olduğu birçok sorunda onun tavsiyesini alırdı. Kitty ve kocası, projenin en kaotik yıllarında ve aynı zamanda en popüler dönemlerinde yeni elde ettikleri ünden birbirine güvene korundular.

Atom bombanın hazırlanmasında Einstein’in dâhiliyetinden bahsedebilir misiniz?

Einstein’ın meşhur E=mc2 izafiyet kuramıyla atomun güçlü nükleer kuvvetinin muazzam bir enerji açığa çıkarabileceğinin farkına varan ilk bilim adamıydı. Kendisi bunu keşfettiğinde Amerika Başkanı Franklin D.Roosevelt’e bir mektup yazarak Almanya’nın tüm dünyaya yok edebilecek güçte bir silah üzerinde çalıştığına dair uyarmış ve Amerika’nın da bu tip bir çalışma yapması gerektiğini belirtmişti. Onun bu mektubu üzerine Manhattan Projesi ortaya çıkmıştı ancak Einstein hiçbir zaman direkt olarak atom bombası üzerine çalışan ekipte olmamıştı. Hatta Oppenheimer Einsten ile çalışmak yerine onun fikirleri ve teorilerini alarak Los Alamos’ta Manhattan Projesi’nde çalışan bilim adamlarını yönlendirmişti.

Testin bölgedeki yerel kabileler ile Los Alamos çevresindeki komşu kasabalar üzerinde ne tür bir etkisi oldu?

O dönemde Los Alamos laboratuvarının etrafında Pueblo kabilesiyle çeşitli Hispanik kasabası bulunuyordu. Birçoğu laboratuvar tarafından inşaat işçisi, teknisyen ve destek personeli olarak istihdam edildi. Ayrıca birçok bilim adamı kendileri laboratuvarda çalışırken evlerindeki düzen devam etsin diye onları bebek bakıcısı ve temizlikçi olarak da tuttu. Trinity testi, Los Alamos'un 210 mil güneyinde, Jornada del Muerto olarak bilinen Alamogordo Bombalama Alanı’nda gerçekleştirildi. New Mexico'daki Hispanikler ve Mescalero Apaçi kabile üyeleri, Trinity Testi’nin bu bölgede yaşayanların nesiller boyu savaş verdiği sağlık sorunlarına yol açtığını iddia ediyor ve Federal hükümetten tazminat talep ediyorlar.

Los Alamos kasabası hala var mı?

Evet!

Peki atom bombası tamamlandıktan sonra bu kasaba ne amaçlı kullanıldı?

Laboratuvar, nükleer silahlarla ilgili araştırma yapma misyonunu sürdürerek ve bugün hala ulusal güvenlik konularında çalışan 17 bine yakın kişiye istihdam sağlamaktadır. Manhattan Projesi Ulusal Tarih Parkı, 2015 yılında üç farklı yerde kuruldu: Bilim adamlarının bombayı tasarlayıp inşa ettikleri Los Alamos, NM; Devasa fabrikaların Hiroşima bombasının yakıtı olan zenginleştirilmiş uranyum ürettiği Oak RIdge, TN; ve türünün ilk örneği reaktörlerin Nagazaki bombası için plütonyum ürettiği Hanford, WA. Oppenheimer filminde gösterilenler de dahil olmak üzere Los Alamos'taki tarihi Manhattan Projesi alanlarını ziyaret edebilirsiniz.