İş Yerinde Tehdit: Mobbing ve Cezaları

Günümüz iş dünyasında başarıya ulaşmak kadar, huzurlu bir çalışma ortamına sahip olmak da büyük önem taşıyor. Ancak, birçok çalışan, farkında bile olmadan psikolojik baskı ve yıldırma politikalarının hedefi haline geliyor. İş yerinde sistematik olarak uygulanan bu baskı ve dışlanma süreci, mobbing olarak adlandırılıyor. Peki, mobbing nedir, nasıl ortaya çıkar ve mağdurlar bu durumla nasıl baş edebilir?

Mobbing Nedir?

Mobbing, bir kişiyi sindirmek ve taciz etmek amacıyla yapılan psikolojik şiddet, baskı, rahatsız etme ve zorluk çıkarma eylemlerinin tümüdür. Mobbing, çalışma ortamında bir kişinin huzurunu bozarak onu sindirmeyi amaçlayan olumsuz davranışları içerir. Bazen bireysel, bazen kurumsal olarak uygulanabilir ve genellikle uzun vadeli bir süreçtir. Mobbing’e maruz kalan kişiler zamanla motivasyonlarını kaybedebilir, iş tatminsizliği yaşayabilir ve işten ayrılmak zorunda kalabilir.

Birçok ülkede mobbing, çalışanların fiziksel ve ruhsal sağlığını olumsuz etkilediği için yasalara aykırı kabul edilmekte ve cezai yaptırımlara tabi tutulmaktadır.

Fotoğraf: Alamy Stock Photo

Mobbing Neden Yaşanır?

Pek çok kişi, mobbing’e maruz kalmasının nedenini anlamakta zorlanır. Ancak bu durum mağdurun suçu değildir. Çalışma ortamında psikolojik güvenliğin düşük olması, iş yükü, performans değerlendirme sistemleri, belirsiz iş tanımları gibi faktörler mobbing’in yaygınlaşmasına neden olabilir.

Ayrıca, mobbing uygulayan kişilerin genellikle düşük özsaygıya sahip olduğu, başarılı veya sevilen iş arkadaşlarını kıskandığı araştırmalarla ortaya konmuştur. Etik değerlere sahip olmamak, kendi başarısızlıklarını başkalarına yansıtmak, duygusal zekâsı gelişmemiş olmak, bazı psikolojik rahatsızlıklara sahip olmak, mobbing uygulayan kişilerin ortak özellikleri arasında yer alabilir.

Mobbing Hangi Şekillerde Görülür?

Mobbing, çalışma arkadaşlarının bir kişiyi dışlamak, baskı altına almak veya istifa etmeye zorlamak amacıyla uyguladığı bir zorbalık biçimidir. Yalnızca ast-üst ilişkisi içinde değil, her kademedeki çalışanlar arasında görülebilir. İş yerinde mobbing, sürekli eleştirilme, delilsiz suçlanma, yalanlara maruz kalma, ayrımcı davranışlara uğrama, görmezden gelinme, toplantılardan dışlanma, iş yükünün gereğinden fazla artırılması gibi çeşitli şekillerde kendini gösterebilir.

Fotoğraf: Alamy Stock Photo

Mobbing Türleri

Psikolojik taciz farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Bazen sürekli yüksek sesle konuşan birinin varlığı, bazen de fiziksel şiddet şeklinde kendini gösterebilir. Uzun süre devam eden bu davranışlar mobbing olarak değerlendirilir.

Bağırmak ve azarlamak, kişiye söz hakkı vermemek, onu kendini ifade etmekten alıkoymak, dışlamak ve yalnızlaştırmak, kapasitesinin üzerinde iş yüklemek, cinsel tacizde bulunmak, tehdit etmek, fiziksel şiddet uygulamak, hakaret etmek, küçük düşürmek, aşağılamak ve sürekli eleştirmek en yaygın mobbing türleri arasında yer alır.

Mobbing’in Etkileri Nelerdir?

Özgüven kaybı, genel isteksizlik ve mutsuzluk, baş ağrısı, iştahsızlık, ellerde terleme, titreme gibi fiziksel sağlık sorunları, psikolojik rahatsızlıkların fiziksel yansımaları, işten ayrılma durumunda maddi kayıplar, yalnızlık ve dışlanmış hissetme, artan huzursuzluk, öfke ve gerginlik gibi pek çok olumsuz etki mobbing mağdurlarında görülebilir.

Araştırmalar, mobbing’in süresi uzadıkça etkilerinin de daha ağır hale geldiğini gösteriyor. Hatta işten ayrıldıktan sonra bile bu psikolojik baskının etkileri, kişinin özel ve profesyonel hayatında devam edebilir. Uzun süreli mobbing’e maruz kalan bireylerde depresyon, panik atak ve travma sonrası stres bozukluğu gibi psikolojik rahatsızlıklar ortaya çıkabilir.

Mobbing, bireyin fiziksel sağlığını da ciddi şekilde etkileyebilir. Boyun ve kas ağrıları, kas sertliği, kalp-damar hastalıkları, uyku bozuklukları, depresyon ve anksiyete belirtileri, sürekli yorgunluk hissi ve hatta intihar düşünceleri mobbing’in yol açabileceği sağlık sorunları arasında yer alır.

Mobbing yalnızca bireysel değil, kurumsal açıdan da ciddi zararlar doğurur. İş yerinde verimliliği düşürür, ekip çalışmasını olumsuz etkiler ve işletmeye ek maliyetler yükler. İş gücü kaybı, çalışan sirkülasyonunun artması, düşük ekip morali, iş performansında düşüş, hataların artması, hukuki yaptırımlarla karşı karşıya kalma riski mobbing’in kurumsal zararları arasında yer alır.

Fotoğraf: Alamy Stock Photo

İş Yerinde Mobbing ile Nasıl Başa Çıkılır?

Mobbing’e maruz kalan bireylerin sessiz kalmamaları ve haklarını aramaları önemlidir. Mobbing olaylarını tarih, saat ve içerik detaylarıyla not almak, e-postaları ve mesajları saklayarak kanıt oluşturmak, mobbing uygulayan kişiye sakin ve net bir şekilde bu davranışın kabul edilemez olduğunu belirtmek en önemli adımlardandır.

Güvendiğiniz bir iş arkadaşı, yöneticiniz veya insan kaynakları departmanı ile durumu paylaşmak mobbing İle başa çıkmak için etkili bir yöntem olabilir. Stresi yönetmek için spor, meditasyon veya sanatsal aktiviteler gibi rahatlatıcı uğraşlar edinmek de ruhsal sağlığı korumaya yardımcı olabilir.

Eğer iş yeri ortamı düzelmiyorsa, yeni iş fırsatlarını değerlendirmek de bir seçenek olabilir. Peki, mobbinge maruz kalan biri başka neler yapmalı?

1. Durumu Tespit Edin
Mobbing, çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. Eğer sürekli olarak toplantılardan dışlanıyor, hakkınızda asılsız dedikodular yayılıyor veya işiniz sürekli olarak gereksiz yere eleştiriliyorsa, mobbing’e maruz kalıyor olabilirsiniz.

2. Sakin ve Profesyonel Kalın
Zorbalık karşısında duygusal tepki vermek yerine, profesyonelliğinizi koruyarak sakin davranmak en etkili yöntemlerden biridir.

3. Kanıt Toplayın
Yaşanan olayları tarih, saat ve içerikleriyle birlikte not almak, e-postaları veya mesajları saklamak önemlidir. Bu belgeler, gerektiğinde yetkili mercilere başvururken kanıt olarak kullanılabilir.

4. Sınırlarınızı Belirleyin
Mobbing uygulayan kişiye, davranışlarının kabul edilemez olduğunu sakin bir dille ifade etmek, sınırları net bir şekilde çizmek açısından önemlidir. Örneğin, "Bu konuşma yapıcı değil, lütfen profesyonel bir üslupla devam edelim" gibi ifadeler kullanılabilir.

5. Destek Alın
Güvendiğiniz bir iş arkadaşı, üst düzey yönetici veya insan kaynakları departmanı ile durumu paylaşmak, mobbing karşısında yalnız olmadığınızı hissetmenize yardımcı olabilir. Ayrıca, hukuki haklarınızı öğrenmek için bir uzmandan danışmanlık almak da faydalı olabilir.

6. Kendinize Zaman Ayırın
Mobbing, psikolojik sağlığı ciddi şekilde etkileyebilir. Bu nedenle stres yönetimi için spor, meditasyon veya sanatsal aktiviteler gibi rahatlatıcı uğraşlar edinmek önemlidir.

7. Gerekirse Alternatifleri Değerlendirin
Eğer iş yeri ortamı düzelmiyorsa ve mobbing devam ediyorsa, yeni iş fırsatlarını değerlendirmek ve kendinize daha sağlıklı bir çalışma ortamı aramak en iyi seçenek olabilir.

Mobbing’in Cezaları Neler?

Türkiye'de mobbing, Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) yer alan çeşitli suçlar kapsamında değerlendirilebilir. Mağdurlar, maruz kaldıkları baskı ve taciz nedeniyle şikâyette bulunarak hukuki yollara başvurabilirler. Suça göre, hapis veya adli para cezaları alınabilir. İşverenler, çalışanlarını mobbinge karşı korumakla yükümlüdür. Mobbing mağdurları, uğradıkları psikolojik taciz ve baskının kanıtlarını toplayarak, yetkili mercilere başvurarak ve hukuki destek alarak haklarını arayabilirler.